|
Аңшы мен жылан (ұдмұрт ертегісі)
Қара күз. Бір аңшы орманнан келе жатып қарны ашты, шаршады, сондықтан демалуға ұйғарды.
Қатып қалған өзеннің қасында демалуға отырды да, таба нанды жей бастады.
Тысырды естіп, өзенге қарады. Қараса, қамшы жатыр екен.
Қадалып қараса, қамшы емес, жылан екен.
Жылан басын көтеріп, әлсіреген дауыспен:
– Қайырымды адам, мені құтқар. Құйрығым мұзға қатып алды. Көмектесші маған! – деді.
Аңшы жылан аяды. Құйрықтың айналасындағы мұзды балтамен жарды.
Жылан жағаға әрең шықты:
– Мен тоңып қалдым. Досым, мені жылытшы!
Аңшы жыланды қойнына салды. Жылан жылынды да:
– Ақымақ, өміріңмен қоштаса бер, қазір мен сені тістеп аламын!
– Әй, сен не айтып тұрсын? Мен саған жақсылық жасадым! Сені өлімнен құтқардым!
– Сен мені құтқардың, ал мен сені өлтіремін! – деді жылан. – Мен аспен ұрғанды таспен ұрамын!
– Тұра тұр, – деді аңшы. – Біз жолға шығып, бірінші көрінгеннен жақсылыққа жақсылық па, жамандық па деп сұрайық. Егер жамандық десе, сен мені өлтіресің, ал жақсылық десе, жібересің.
Жылан келісті. Бірінші олар сиырды көрді.
– Сәлеметсің бе, сиыр, – деді аңшы.
– Сәлеметсің бе, – деді сиыр.
Жылан басын шығарды да:
– Сиыр, дұрысын айт. Бұл адам мені өлімнен құтқарды, ал мен оны өлтіргім келеді. Жақсылыққа жақсылық па, жамандық па?
– Мен жақсылыққа жақсылық жасаймын. Қожайыным маған шөп береді, ал мен оған сүт беремін.
– Естідің бе? Енді мені жібер, – деді аңшы.
– Жоқ. Сиыр – ақымақ жануар. Тағы біреуден сұрайық.
Олар әрі жүрді. Алдарынан ат шықты.
– Сәлеметсің бе, ат!
– Сәлеметсің бе!
Жылан басын шығарды да:
– Ат, дұрысын айт. Бұл адам мені өлімнен құтқарды, ал мен оны өлтіргім келеді. Жақсылыққа жақсылық па, жамандық па, айтшы?
– Мен жақсылыққа жақсылық істеймін. Қожайыным маған шөп береді, ал мен оған көмектесемін.
– Көрдің бе? Енді мені жібер, – деді аңшы.
– Тұра тұр, сиыр, ат – үй жануарлары, олар адамның қасында тұрады, сондықтан адамды жақтайды. Одан да орманға барып, жабайы жануардан сұрайық.
Амал жоқ, аңшы орманға барды. Қайыңда отырған жабайы мысықты көрді.
Аңшы тоқтап, жылан басын шығарды.
– Мысық, дұрысын айт! Бұл адам мені өлімнен құтқарды, ал мен оны өлтіргім келеді. Жақсылыққа жақсылық па, жамандық па, айтшы!?
– Жақын келіңдер, мен қартайдым, құлағым естімейді.
Аңшы жақындады, жылан басын және денесін шығарды.
– Бұл адам мені өлімнен құтқарды...
Осы кезде мысық жыланға секіріп, оны тұншықтырып өлтірді.
– Мысық, рахмет саған. Сен мені құтқардың. Мен саған жақсылық істейін. Менімен жүр, жылы үйде тұрасың. Саған ет, сүт беремін.
Содан бері адам мен мысық дос болыпты.
Охотник и змея (удмуртская сказка)
Глубокая осень. Один охотник из леса выйдя, проголодался, устал, поэтому отдохнуть решил.
Рядом с замёрзшим озером отдохнуть сел, лепёшку есть начал.
Шорох услышав, на озеро посмотрел. Взглянул, плеть лежит, оказывается.
Пригляделся, не плеть, змея, оказывается.
Змея голову подняла и ослабленным голосом:
– Добрый человек, меня спаси. Мой хвост в лёд вмёрз. Помоги мне, пожалуйста! – сказала.
Охотник змею пожалел. Вокруг хвоста лёд топором расколол.
Змея на берег еле-еле выползла.
– Я замёрзла. Друг, меня согрей!
Охотник змею за пазуху положил. Змея согревшись:
– Глупец, с жизнью прощайся, сейчас я тебя укушу.
– Эй, ты что говоришь? Я тебе добро сделал! Тебя от смерти спас!
– Ты меня спас, а я тебя убью! – сказала змея. – Я угостившего едой ударяю камнем!
– Постой, – сказал охотник. – Мы на дорогу выйдем, первого, кого увидим, за добро добром или злом платят, давай спросим. Если злом скажут, ты меня убьёшь, а если добром скажут, отпустишь.
Змея согласилась. Первой они корову увидели.
– Здравствуй, корова, – сказал охотник.
– Здравствуй, – сказала корова.
Змея голову высунула:
– Корова, верно скажи. Этот человек меня от смерти спас, а я его убить хочу. На добро добром или злом платят?
– Я на добро делаю добро. Моя хозяйка мне траву даёт, а я ей молоко даю.
– Слышала? Теперь меня отпусти, – сказал охотник.
– Нет. Корова – глупое животное. Ещё кого-то давай спросим.
Они ещё пошли. Им навстречу лошадь вышла.
– Здравствуй, лошадь.
– Здравствуй!
Змея голову высунула:
– Лошадь, верно скажи. Этот человек меня от смерти спас, а я его убить хочу. На добро добром или злом платят, скажи, пожалуйста?
– Я на добро делаю добро. Мой хозяин мне траву даёт, а я ему помогаю.
– Видела? Теперь меня отпусти, – сказал охотник.
– Постой, корова, лошадь – домашние животные, они возле человека живут, поэтому человека поддерживают. После этого в лес пойдём и у диких животных давай спросим.
Выхода нет, охотник в лес пошёл. На берёзе сидящую дикую кошку увидел.
Охотник остановился, змея голову высунула.
– Кошка, верно скажи. Этот человек меня от смерти спас, а я его убить хочу. На добро добром или злом платят, скажи, пожалуйста?
– Ближе подойдите, я состарилась, мои уши не слышат.
Охотник приблизился, змея голову и тело высунула.
– Этот человек меня от смерти спас...
В это время кошка на змею прыгнула, её задушив убила.
– Кошка, спасибо тебе. Ты меня спасла. Я тебе добро давай сделаю. Со мной иди, в тёплом доме жить будешь. Тебе мясо, молоко дам.
С тех пор человек и кошка друзьями стали.
Скрыть перевод
Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Неге аңшы демалуға ұйғарды?
2) Қандай өзеннің қасына демалуға отырды?
3) Аңшы нені көрді?
4) Жылан әлсіреген дауыспен не деді?
5) Неге аңшы жыланды аяды?
6) Аңшы жыланды қалай құтқарды?
7) Жылынған жылан не істегісі келді?
8) Аңшы таң қалды ма?
9) «Таспен ұрғанды аспен ұр» деген мақалды қалай түсінесіңдер?
10) Олар қандай келісімге келді?
11) Бірінші олар нені көрді?
12) Сиырдың жауабы жыланға ұнады ма, неге?
13) Олардың алдынан не шықты?
14) Ат не деп жауап берді?
15) Жылан не деп айтты?
16) Сосын олар неден сұрады?
17) Мысық не істеді?
18) Мысықтың құлағы шын естімеді ме?
19) Аңшы мысыққа не деді?
20) Қашаннан бері аңшы мен мысық дос болыпты?
Ответьте на вопросы.
1) Почему охотник отдохнуть решил?
2) Возле какого озера сел отдохнуть?
3) Что увидел охотник?
4) Что сказала змея ослабленным голосом?
5) Почему охотник пожалел змею?
6) Как охотник спас змею?
7) Согревшаяся змея что хотела сделать?
8) Охотник удивился?
9) Как вы понимаете пословицу «Ударившего камнем угости едой»?
10) К какому соглашению они пришли?
11) Первым кого они увидели?
12) Ответ коровы змее понравился, почему?
13) Кто вышел им навстречу?
14) Лошадь что ответила?
15) Что сказала змея?
16) Потом кого они спросили?
17) Что сделала кошка?
18) У кошки уши действительно не слышали?
19) Что сказал охотник кошке?
20) С каких пор охотник и кошка стали друзьями?
Скрыть перевод
«Рас», «өтірік» немесе «білмеймін» деп жауап беріңдер.
1) Аңшы мұзға қатып қалған мысықты құтқарды.
2) Жылан аңшыны өлтіргісі келді.
3) Бірінші олар сиырдан сұрады.
4) Аңшының үш баласы болды.
5) Мысықтың құлағы естімеді.
6) Аттың қожайыны шаруа болды.
Ответьте «правда», «ложь» или «не знаю».
1) Охотник спас змею, которая вмёрзла в лёд.
2) Змея хотела убить охотника.
3) Первой они корову спросили.
4) У охотника было трое детей.
5) У кошки уши не слышали.
6) Хозяин лошади был крестьянином.
Скрыть перевод
Источник текста на казахском языке:
«Кім ең күшті». Сост., перевод А.М. Кудайбергеновой, Ж.Р. Уразбековой. Алматы. Раритет, 2004.
© Татьяна Валяева, 2007–2024
|
