Qaz
|
Притяжательные окончания, 3 лицо
Тәуелдік жалғау, 3-жақ
|
|
Автор: Татьяна Валяева
Озвучила: Айдана Қойшығұл
|
3 лицо
Оның
Олардың
| сы / сі , ы / і
|
Притяжательные окончания третьего лица. Если надо сказать 'его или её (оның)', а также 'их (олардың)', то после гласных добавляются окончания 'сы' или 'сі':
оның құрбысы её подруга, оның жарасы её рана
оның мақаласы её статья, оның көшесі его улица
оның сүлгісі его полотенце, оның көршісі его сосед
қаласы его город, баласы её ребёнок, айнасы его зеркало
сөресі её полка, бөлмесі его комната, әжесі их бабушка
Но если слово оканчивается на согласную, то добавляются только гласные буквы 'ы' или 'і':
оның туысы её родственник, оның арманы её мечта
оның жолы её дорога, оның жері его земля
оның ісі его дело, оның киімі его одежда
досы его друг, қағазы её бумага, сағаты их часы
үстелі их стол, сөздігі его словарь, пәтері её квартира
тележка арба
подруга құрбы
|
+ сы
|
аул ауыл
группа тоб
телёнок бұзау
|
+ ы
|
внук немере
смех күлкі
|
+ сі
|
земля жер
ковёр кілем
уровень деңгей
|
+ і
|
Ещё примеры:
оның үйі его дом, оның шаңғысы её лыжи
оның қолшатыры его зонт, оның жастығы её подушка
оның мектебі его школа, оның тауы его гора
✔ С местоимением множественного числа 'олардың' к существительным могут добавляться окончания множественного числа, независимо от того, идёт ли речь о единственном или множественном числе:
олардың ата+лар+ы их дедушка (их дедушки)
(Один дедушка или несколько определяется по контексту)
✔ Слова 'отбасы, үй-iшi, аты-жөнi' не употребляются без притяжательных окончаний, поэтому и в словарях даются с притяжательными окончаниями 3-го лица.
В других лицах: 'менің отбас+ым, сіздің отбас+ыңыз'.
✔ Имена собственные употребляются со словами в притяжательной форме третьего лица:
Алматы қаласы город Алматы, Абай көшесі улица Абая
Арал теңізі Аральское море, Арарат тауы гора Арарат
Балқаш көлі озеро Балхаш, Медеу мұзайдыны каток Медеу
При присоединении притяжательных окончаний в некоторых словах выпадают гласные 'ы' и 'і' в последнем слоге.
Читайте раздел Беглые гласные.
✔ Не забывайте, что к словам, оканчивающимся на 'у', присоединяются притяжательные окончания с дополнительными 'ы' или 'i':
сөйлесуіміз наш разговор, оқуым мои занятия
таңдауы его выбор, кездесуіңіз ваша встреча
Таблицы с примерами (все лица). Единственное число, после гласных:
|
Менің
|
Сенің
|
Сіздің
|
Оның
|
яблоко
|
алмам
|
алмаң
|
алмаңыз
|
алмасы
|
дедушка
|
атам
|
атаң
|
атаңыз
|
атасы
|
город
|
қалам
|
қалаң
|
қалаңыз
|
қаласы
|
лыжи
|
шаңғым
|
шаңғың
|
шаңғыңыз
|
шаңғысы
|
подруга
|
құрбым
|
құрбың
|
құрбыңыз
|
құрбысы
|
ножницы
|
қайшым
|
қайшың
|
қайшыңыз
|
қайшысы
|
корабль
|
кемем
|
кемең
|
кемеңіз
|
кемесі
|
отец
|
әкем
|
әкең
|
әкеңіз
|
әкесі
|
комната
|
бөлмем
|
бөлмең
|
бөлмеңіз
|
бөлмесі
|
ёж
|
кірпім
|
кірпің
|
кірпіңіз
|
кірпісі
|
лиса
|
түлкім
|
түлкің
|
түлкіңіз
|
түлкісі
|
сосед
|
көршім
|
көршің
|
көршіңіз
|
көршісі
|
Единственное число, после согласных:
|
Менің
|
Сенің
|
Сіздің
|
Оның
|
рука
|
қолым
|
қолың
|
қолыңыз
|
қолы
|
мечта
|
арманым
|
арманың
|
арманыңыз
|
арманы
|
гора
|
тауым
|
тауың
|
тауыңыз
|
тауы
|
книга
|
кітабым
|
кітабың
|
кітабыңыз
|
кітабы
|
нога
|
аяғым
|
аяғың
|
аяғыңыз
|
аяғы
|
начальник
|
бастығым
|
бастығың
|
бастығыңыз
|
бастығы
|
квартира
|
пәтерім
|
пәтерің
|
пәтеріңіз
|
пәтері
|
собака
|
итім
|
итің
|
итіңіз
|
иті
|
зуб
|
тісім
|
тісің
|
тісіңіз
|
тісі
|
дверь
|
есігім
|
есігің
|
есігіңіз
|
есігі
|
школа
|
мектебім
|
мектебің
|
мектебіңіз
|
мектебі
|
сердце
|
жүрегім
|
жүрегің
|
жүрегіңіз
|
жүрегі
|
Притяжательные окончания 2-ой формы (дікі/тікі/нікі) рассматриваются в разделе Притяжательные окончания 2-ая форма.
По данной теме:
© Татьяна Валяева, 20072024
|