|
Qaz
|
Притяжательные окончания, 2 лицо
Тәуелдік жалғау, 2-жақ
|
|
Автор: Татьяна Валяева
Озвучила:  Айдана Қойшығұл
|
2 лицо
Сенің
Сендердің
|
+ мн. число
|
|
Сіздің
Сіздердің
|
+ мн. число
|
|
Если надо сказать 'твоё (сенiң)' (обращение к друзьям или младшим), и слово оканчивается на гласную, то добавляется всего одна буква 'ң'. Пример:
сенің құрбың – твоя подруга, сенің шаңғың – твои лыжи
сенің мақалаң – твоя статья, сенің көшең – твоя улица
сенің сүлгің – твоё полотенце, сенің көршің – твой сосед
әжең – твоя бабушка, балаң – твой ребёнок, айнаң – твоё зеркало
сөрең – твоя полка, бөлмең – твоя комната, қалаң – твой город
И, конечно, добавляются гласные буквы 'ы' или 'і', если слово оканчивается на согласную букву (окончания 'ың' или 'ің'):
сенің туысың – твой родственник, сенің арманың – твоя мечта
сенің жолың – твоя дорога, сенің жерің – твоя земля
сенiң ісің – твоё дело, сенің киімің – твоя одежда
досың – твой друг, қағазың – твоя бумага, сағатың – твои часы
үстелің – твой стол, сөздігің – твой словарь, пәтерің – твоя квартира
тележка арба
подруга құрбы
внук немере
смех күлкі
|
+ ң
|
аул ауыл
группа тоб
телёнок бұзау
|
+ ың
|
земля жер
ковёр кілем
уровень деңгей
|
+ ің
|
При уважительном обращении 'Ваше (сіздің)' присоединяются окончания 'ңыз' или 'ңіз':
сіздің құрбыңыз – Ваша подруга, сіздің шаңғыңыз – Ваши лыжи
сіздің мақалаңыз – Ваша статья, сіздің көшеңіз – Ваша улица
сіздің сүлгіңіз – Ваше полотенце, сіздің көршiңіз – Ваш сосед
қалаңыз – Ваш город, балаңыз – Ваш ребёнок, айнаңыз – Ваше зеркало
сөреңіз – Ваша полка, бөлмеңіз – Ваша комната, әжеңіз – Ваша бабушка
И если слово оканчивается на согласную, то ещё добавляем буквы 'ы' или 'і' в зависимости от твёрдости или мягкости слова (окончания 'ыңыз' или 'іңіз'):
сіздің туысыңыз – Ваш родственник, сіздің арманыңыз – Ваша мечта
сіздің жолыңыз – Ваша дорога, сіздің жеріңіз – Ваша земля
сіздің ісіңіз – Ваше дело, сіздің киімiңiз – Ваша одежда
досыңыз – Ваш друг, қағазыңыз – Ваша бумага, сағатыңыз – Ваши часы
үстеліңіз – Ваш стол, сөздігіңіз – Ваш словарь, пәтеріңіз – Ваша квартира
тележка арба
подруга құрбы
|
+ ңыз
|
аул ауыл
группа тоб
телёнок бұзау
|
+ ыңыз
|
внук немере
смех күлкі
|
+ ңіз
|
земля жер
ковёр кілем
уровень деңгей
|
+ іңіз
|
✔ С местоимениями множественного числа 'сендердің, сіздердің' к существительным сначала добавляются окончания множественного числа, затем притяжательные окончания, причём независимо от того, идёт ли речь о единственном или множественном числе:
сендердің ата+лар+ың – ваш дедушка (ваши дедушки)
(Один дедушка или несколько – определяется по контексту)
сендердің достарың – ваш друг (ваши друзья)
сіздердің достарыңыз – Ваш друг (Ваши друзья)
Правила присоединения окончаний множественного числа объясняются далее в разделе Множественное число.
Примеры на 2 лицо, единственное число:
|
ата – дедушка
| атаң – твой дедушка
| атаңыз – Ваш дедушка
| |
алма – яблоко
| алмаң – твоё яблоко
| алмаңыз – Ваше яблоко
| |
әке – отец
| әкең – твой отец
| әкеңіз – Ваш отец
| |
кесе – пиала
| кесең – твоя пиала
| кесеңіз – Ваша пиала
| |
қыз – девочка (дочь)
| қызың – твоя дочь
| қызыңыз – Ваша дочь
| |
сызғыш – линейка
| сызғышың – твоя линейка
| сызғышыңыз – Ваша линейка
| |
үй – дом
| үйің – твой дом
| үйіңіз – Ваш дом
| |
сурет – картина
| суретің – твоя картина
| суретіңіз – Ваша картина
|
|
|
көйлек – платье
| көйлегің – твоё платье
| көйлегіңіз – Ваше платье
| |
есік – дверь
| есігің – твоя дверь
| есігіңіз – Ваша дверь
| |
жастық – подушка
| жастығың – твоя подушка
| жастығыңыз – Ваша подушка
| |
сабақ – урок
| сабағың – твой урок
| сабағыңыз – Ваш урок
| |
кiтап – книга
| кітабың – твоя книга
| кітабыңыз – Ваша книга
| |
мектеп – школа
| мектебің – твоя школа
| мектебіңіз – Ваша школа
|
|
Для того, чтобы легче запомнить притяжательные окончания 1-го и 2-го лица, предлагаю вам следующую таблицу:
|
менiң м
| сенiң ң
| |
біздің міз
| сіздің ңіз
|
Это, конечно, сокращённая таблица. Здесь приведены окончания для мягких слов, оканчивающихся на гласную букву.
В левом столбике таблицы 'менің (моё)' и 'біздің (наше)'. Букву 'м ' в окончании можно ассоциировать с местоимением 'менің', которое содержит в себе 'м'.
'Біздің (наше)' говорит о том, что предмет также является и моим, поэтому окончание 'міз' тоже с буквой 'м'.
В правом столбике 'сенің (твоё)' и 'сіздің (Ваше)', окончания с буквой 'ң'.
Запоминайте:
моё – твоё : м – ң
наше – Ваше : міз – ңіз
Примеры приведу тоже в таблице:
|
менің жүлдем – мой приз
| сенің жүлдең – твой приз
| |
біздің жүлдеміз – наш приз
| сіздің жүлдеңіз – Ваш приз
|
Запомните данную таблицу, а дальше рассуждайте сами: какое окончание добавляется, если слова твёрдые, и если слова оканчиваются на согласные. Примеры:
|
менің шанам – мои санки
| сенің шанаң – твои санки
| |
біздің шанамыз – наши санки
| сіздің шанаңыз – Ваши санки
|
|
менің дәптерім – моя тетрадь
| сенің дәптерің – твоя тетрадь
| |
біздің дәптеріміз – наша тетрадь
| сiздiң дәптеріңіз – Ваша тетрадь
|
|
менің хатым – моё письмо
| сенің хатың – твоё письмо
| |
біздің хатымыз – наше письмо
| сіздің хатыңыз – Ваше письмо
|
По данной теме:
© Татьяна Валяева, 2007–2025
|
