Казахский язык
Главная
Существительные
Послелоги
Прилагательные
Числительные
Местоимения
Наречия, Союзы
Личные окончания
Глаголы
Вспомогательные глаголы
Причастия
 Деепричастия
Конструкции
Предложения
  Проверь себя!
  Упражнения
   Грамматика детям
  Удивительный мир
Видеокурс
   Разговорник
Фразеологизмы
   Книга для чтения
С казахским не шутят?
Рассказы
Сказки
Песни
Полезное
Словарь
Ссылки
Автор
Учебники
Кудайбергенова
1 класс
2 класс
3 класс
4 класс
Досмамбетова
2 класс
3 класс
4 класс
       Словарь в картинках
Разноцветные слова
    1    
    2    
    3    
    4    
    5    
    6    
    7    
    8    
    9    
    10    
   Стихи детям
    1    
    2    
Адаптивные стихи
Мультфильмы
Аю мен маса
Қу қой
Қой мен серке
Животные
Африкалық піл
Аллигатор
Көгілдір акула
Көк кит
Арыстан
Панда
Қасқыр
Кобра
Дельфин
Керік
Ягуар
Кенгуру
Ақ аю
Жайра
Тиін
Қоңыр қоян
Қолтырауын
Шимпанзе
Жарғанат
Сегізаяқ
Мүйізтұмсық
Сурикат
 Қаз 
 

Дельфин

Дельфин


      Дельфин – теңіз суларын мекендейтін сүтқоректі. Киттәрізділер отрядына жатады.
      Дельфиндердің 17 туысы, 40-тан астам түрі бар.
      Дельфиннің құлағы болмаса да ол жақсы естиді.
      Дельфинді дүниежүзінің барлық түкпірінен кездестіруге болады. Негізінен, таяз теңіздер мен теңіз қайраңдарын мекендейді. Балықтармен, сегізаяқтармен қоректенеді.
      Дельфиннің ұзындығы 1,2 метрден 9,5 метрге дейін барады. Салмағы қырық келіден он тоннаға дейін жететіндері бар.
      Дельфиннің көзі суда да, сусыз жерде де жақсы көреді. Есту қабілеті адамдардың есту қабілетінен анағұрлым жоғары.
      Дельфиндерде әртүрлі дыбыс шығаратын және дыбыс қабылдайтын өте күрделі есту жүйесі (эхолокация) жақсы дамыған. Сол арқылы қорегін ұстайды, өз үйірін табады, судағы кедергілерді алдын ала сезеді.
      Көпшілік түрлерінің басы – жұмыр және тұмсығы алға қарай шығыңқы келеді.
      Жалғыз танау тесігі төбесінен ашылады. Дельфиндер сол арқылы оқтын-оқтын су бетіне көтеріліп, ауамен тыныс алады.
      Дельфиндер азығы мол жерлерде топтасып тіршілік етеді, бір үйірде оннан астам дельфин болады.
      Дельфиндер бір-біріне әрдайым көмектесіп жүреді. Егер бір дельфин ауырып, ауа жұту үшін су бетіне шыға алмай қалса, басқа дельфиндер оны демеп, жоғары көтеріп шығарады.
      Дельфиндер жер бетіндегі ең ақылды жануар болып есептеледі. Бірақ олардың ақыл қабілетін салыстыру әзірше мүмкін болмай тұр.
      Екі жылда бір рет бір ғана ұрпақ береді. Баласы бес жылға дейін және одан кейін де анасының қасында жүреді. Дельфиндер шамамен 30 жыл өмір сүреді.
      Дельфиннің жіңішке тұмсығы су бетін қақ жарып, оңай жүзуіне септігін тигізеді.
      Дельфиндердің терісі өте серпімді келеді. Қаншалықты кәрі дельфин болса да, терісіне су тисе болды, шымырланып, жылтырап шыға келеді.


Перевод на русский: Татьяна Валяева

Текст на казахском языке взят из:
Жануарлар. - Алматы: «Аруна» баспасы.- 208 бет. – Сер.: «1100 қызықты деректер». Ағылшын тілінен аударған. Ү. Кеңесбаева.



© Татьяна Валяева,  2007–2024
 <<  Кобра Вернуться к началу Керік  >> 

Цвета текста на сайте             Telegram-канал «Казахский язык. Просто о сложном»             kaz-tili@yandex.kz             Гостевая книга


Авторский сайт Татьяны Валяевой