|
Марафон: Казахский язык за год
Страница 4 (дни с 31 по 40)
|
|
Автор: Андрей Якубин Телеграм-канал «Казахский язык за год»
📅 31-КҮН / 31-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🗓 ЖОСПАР БОЛСА — БӘРІНЕ ҮЛГЕРЕСІҢ!
ЕСЛИ ЕСТЬ ПЛАН — ВСЁ УСПЕЕШЬ!
📌 Глагол дня: жоспарлау – планировать
Кейде «уақытым жоқ», «үлгермеймін» деп сылтау табамыз.
Иногда мы оправдываемся: «Нет времени», «Не успеваю».
Бірақ шын мәнінде мәселе уақыттың жетіспеушілігінде емес, жоспардың жоқтығында.
Но на самом деле проблема не в нехватке времени, а в отсутствии плана.
Күніңді дұрыс жоспарласаң, бәріне де үлгеруге болады.
Если правильно спланируешь день — можно всё успеть.
Жоспарлау — бұл уақытыңды бағалау, және өзіңе жауапкершілік алу.
Планирование — это ценить своё время а также брать ответственность на себя.
Бүкіл күннің бағытын айқындау үшін таңертеңгі бес минутыңды бөл.
Потрать 5 минут утром, чтобы расставить приоритеты на день.
Бұл — миыңды босатып, күшіңді маңызды нәрселерге жұмсауға мүмкіндік береді.
Это разгружает мозг и позволяет направить силы на важное.
Жоспар нақты мақсат қоюға, қажетсіз істерден арылуға көмектеседі.
План помогает ставить чёткие цели и избавляться от лишнего.
Жоспарсыз күн — белгілерсіз жол сияқты: қайда бара жатқаныңды өзің де білмейсің.
День без плана — как дорога без указателей: сам не знаешь, куда едёшь.
Ал жоспарланған күн — сенімді, жинақы, нәтижелі күн.
А запланированный день — уверенный, собранный и продуктивный.
Аптасына бір рет, мысалы, жексенбі күні 10 минут уақытыңды бөліп, келесі аптаның жоспарын жазып қой да осындай әрекетті әдетке айналдыр.
Раз в неделю, например в воскресенье, выделив 10 минут своего времени, запиши план на следующую неделю и возьми такую деятельность в привычку.
Бүгіннен баста — бұл қиын емес, бірақ пайдасы көп.
Начни с сегодняшнего дня — это несложно, но очень полезно.
📘 ГРАММАТИКА: ҚАТЫСЫМ ЕСІМ — ОТГЛАГОЛЬНОЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ
🔹 Пример из текста:
Жоспарсыз күн — белгілерсіз жол сияқты: қайда бара жатқаныңды өзің де білмейсің.
День без плана — как дорога без указателей: сам не знаешь, куда едёшь.
(Дословно: ты даже сам не знаешь того, куда ты идёшь)
🧠 Қатысым есім — это отглагольное существительное с притяжательным окончанием.
Оно выражает действие как объект и отвечает на вопрос что? (то, что ты сделал, то, как ты сделал, то, что ты сказал и т.д.)
🔧 Образуется из глагола с помощью:
- аффикса причастия прошедшего времени -ған / -ген / -қан / -кен
- притяжательного окончания (тәуелдік жалғауы) — указывает на «владельца» действия (мой, твой, его и т.п.)
- падежного окончания — в данном примере винительного падежа (-ды / -ді), но другие падежи тоже используются.
🧾 ПРИМЕРЫ С ПРЕДЛОЖЕНИЯМИ
- Сенің мектепке барғаныңды бәрі білді.
Все знали, что ты пошёл в школу.
- Жиналыста қалай сөйлегеніңді естідім.
Я слышал, как ты говорил на собрании.
- Фильмді көргеніңді достарың айтты.
Друзья сказали, что ты смотрел фильм.
- Не істегеніңді маған түсіндірші.
Объясни мне, что ты сделал.
- Сабақты жақсы оқығаныңды мұғалім мақтады.
Учитель похвалил, как хорошо ты учился.
- Әніңді тыңдағаныңды байқадым.
Я заметил, что ты слушал песню.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
кейде — иногда
уақытым жоқ — у меня нет времени
(уақыт — время, -ым — моё, жоқ — нет)
үлгермеймін — не успеваю
(үлгеру — успевать, -меймін — я не…)
деп сылтау табамыз — говорим как отговорку
(деп — говоря, сылтау — отговорка, табу — находить, -мыз — мы)
бірақ — но
шын мәнінде — на самом деле
(шын — истинный, мән — смысл)
мәселе — проблема, вопрос
уақыттың жетіспеушілігі — нехватка времени
(уақыт — время, жетіспеу — недоставать)
жоспардың жоқтығы — отсутствие плана
(жоспар — план, жоқ — нет, -тық — абстрактное существительное)
күніңді — твой день (винит. падеж)
(күн — день, -іңді — твой)
дұрыс — правильно, правильный
жоспарласаң — если спланируешь
(жоспарлау — планировать, -саң — если ты)
бәріне де — всему, всё
(бәрі — всё, -не — дательно-направительный падеж)
үлгеруге болады — можно успеть
(үлгеру — успеть, болады — можно)
жоспарлау — планирование
бұл — это
уақытыңды — своё время (винит. падеж)
(уақыт — время, -ыңды — твоё, винит.)
бағалау — оценивать, ценить
және — и
өзіңе — себе
(өз — сам, -іңе — тебе)
жауапкершілік алу — брать ответственность
(жауапкершілік — ответственность, алу — брать)
бүкіл — весь, целиком
күннің бағытын — направление дня (винит. падеж)
(бағыт — направление)
айқындау үшін — чтобы определить
(айқындау — определить, уточнить, үшін — для того чтобы)
таңертеңгі — утренний
(таңертең — утро, -гі — прилагат. аффикс)
бес минутыңды — свои 5 минут (винит. падеж)
(минут — минута, -ыңды — свои)
бөл — выдели (повелительное наклонение)
(бөлу — делить, выделять)
миыңды — свой мозг (винит. падеж)
(ми — мозг)
босатып — освободив
(босату — освобождать, -ып — деепричастие)
күшіңді — свою силу (винит. падеж)
(күш — сила)
маңызды нәрселерге — на важные вещи
(маңызды — важный, нәрсе — вещь)
жұмсауға — на то, чтобы направить
(жұмсау — тратить, направлять, -уға — дательно-направительный падеж)
мүмкіндік береді — даёт возможность
(мүмкіндік — возможность, беру — давать)
жоспар — план
нақты мақсат қоюға — чтобы ставить чёткие цели
(нақты — точный, мақсат — цель, қою — ставить)
қажетсіз істерден — от ненужных дел
(қажетсіз — ненужный, іс — дело, -ден — от)
арылуға көмектеседі — помогает избавиться
(арылу — освободиться, көмектесу — помогать)
жоспарсыз күн — день без плана
(-сыз — без)
белгілерсіз жол сияқты — как дорога без указателей
(белгі — знак, жол — дорога, сияқты — как)
қайда бара жатқаныңды — куда ты едешь (винит. падеж)
(бару — идти, жатқан — текущий процесс, -ыңды — твой)
өзің де — и ты сам
(өзің — ты сам)
білмейсің — не знаешь
(білу — знать)
жоспарланған күн — запланированный день
(жоспарлану — быть запланированным)
сенімді — уверенный
жинақы — собранный
нәтижелі — результативный, продуктивный
аптасына бір рет — раз в неделю
(апта — неделя, -сына — в течение, бір рет — один раз)
мысалы — например
жексенбі күні — в воскресенье
(жексенбі — воскресенье, күні — день)
10 минут уақытыңды бөліп — выделив 10 минут своего времени
(уақыт — время, -ыңды — своё, бөлу — выделить)
келесі аптаның жоспарын — план на следующую неделю (винит. падеж)
(келесі — следующий, апта — неделя, жоспар — план)
жазып қой — запиши и отложи
(жазу — писать, қою — положить, в этом контексте — сделать и оставить)
осындай әрекетті — такое действие (винит. падеж)
(әрекет — действие, осындай — такое)
әдетке айналдыр — преврати в привычку
(әдет — привычка, айналдыру — превратить)
бүгіннен баста — начни с сегодняшнего дня
(бүгін — сегодня, -нен — от, бастау — начинать)
бұл қиын емес — это несложно
(қиын — трудный, емес — не)
бірақ пайдасы көп — но пользы много
(пайда — польза, -сы — её, көп — много)
📅 32-КҮН / 32-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🚒 ҚАЗАҚСТАН ҚҰТҚАРУШЫЛАРЫ: ОТҚА ДА, СУҒА ДА ТҮСЕТІН ЕРЛЕР
СПАСАТЕЛИ КАЗАХСТАНА: ТЕ, КТО ИДУТ И В ОГОНЬ, И В ВОДУ
📌 Глагол дня: құтқару – спасать
Құтқарушылар — күні-түні кез келген жағдайда көмекке келетін ержүрек мамандар.
Спасатели — это смелые специалисты, которые приходят на помощь в любое время суток.
Олар өрт, су тасқыны, жер сілкінісі, жол апаты секілді төтенше жағдайларда адам өмірін сақтап қалуға тырысады.
Они стараются спасти жизни людей при пожарах, наводнениях, землетрясениях, автокатастрофах.
Қирандының астынан адам іздеу, биік ғимараттардан эвакуациялау, улы газ тараған жерлерде жұмыс істеу — бұның бәрі олардың күнделікті міндеті.
Поиск людей под завалами, эвакуация с высотных зданий, работа в зонах утечки газа — всё это их ежедневная обязанность.
Құтқарушы болу үшін оларға арнайы оқу курсынан өтіп, физикалық және психологиялық сынақтардан өту қажет.
Чтобы стать спасателем им нужно пройти специальное обучение и сдать физические и психологические тесты.
Тек осы дайындықтан кейін ғана оларға нағыз құтқару операцияларына қатысуға рұқсат беріледі.
Только после такой подготовки им разрешается участвовать в настоящих спасательных операциях.
2025 (Екі мың жиырма бес ) жылы Қазақстанда құтқарушылар 500-ден (бес жүзден) астам адам өмірін сақтап қалды.
В 2025 году в Казахстане спасатели спасли более 500 человеческих жизней.
Мысалы, Алматы облысында мамыр айында 20-ға (жиырмаға) жуық адам әртүрлі жағдайда құтқарылды.
Например, в Алматинской области только в мае было спасено около 20 человек в разных ситуациях.
Ерлік көрсеткен құтқарушылар «Ерлігі үшін» медаліне, арнайы төсбелгілерге ие болып алғыс хаттармен марапатталады.
Спасателям, проявившим героизм, присваиваются медали «За отвагу», почётные знаки и награждаются благодарственными письмами.
📘 ГРАММАТИКА: ЫРЫҚСЫЗ ЕТІС — СТРАДАТЕЛЬНЫЙ ЗАЛОГ
📝 Пример из текста
марапатталады — награждаются
Құтқарушылар «Ерлігі үшін» медаліне, арнайы төсбелгілерге ие болып, алғыс хаттармен марапатталады.
📑 Ырықсыз етіс — это страдательный залог, при котором действие совершается над субъектом, а исполнитель действия не указывается или не важен.
- Подлежащее не выполняет действие, а испытывает его на себе.
- На русский язык чаще всего переводится как:
«был спасён», «награждаются», «переведены» и т.д.
⚙️ Схема образования
- Возьми основу переходного глагола
- Добавь суффикс страдательного залога:
-л, -ыл, -іл, или ын, -ін, если основа глагола заканчивается на л.
(выбор зависит от фонетики слова и гармонии гласных)
- Добавь окончание времени:
-ды / -ді — прошедшее
-ады / -еді — настоящее/будущее
🛠 Примеры образования
🔸 құтқару (спасать) → құтқарыл → құтқарылды — был спасён
🔸 марапаттау (награждать) → марапаттал → марапатталады — награждаются
🔸 беру (давать) → беріл → беріледі — предоставляется
✔️ Примеры в предложениях
🔸 Бала өрттен құтқарылды.
Ребёнок был спасён из пожара.
🔸 Құтқарушылар марапатталады.
Спасатели награждаются.
🔸 Рұқсат арнайы дайындықтан кейін ғана беріледі.
Разрешение даётся только после специальной подготовки.
🔸 Мақала қазақ тіліне аударылды.
Статья была переведена на казахский язык.
🔸 Тапсырма уақытында орындалды.
Задание было выполнено вовремя.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
Қазақстан құтқарушылары — спасатели Казахстана
(Қазақстан — Казахстан, құтқарушы — спасатель, -лары — множественное число и принадлежность)
отқа да, суға да — и в огонь, и в воду
(от — огонь, су — вода, -қа / -ға — в, да — тоже, и)
түсетін — спускающийся, входящий (причастие от түсу)
ерлер — мужчины, герои
(ер — мужчина, герой)
құтқарушылар — спасатели
(құтқару — спасать, -шы — суффикс профессии, -лар — множественное число)
күні-түні — день и ночь, круглосуточно
(күн — день, түн — ночь)
кез келген жағдайда — в любой ситуации
(кез келген — любой, жағдай — ситуация)
көмекке келетін — приходящие на помощь
(көмек — помощь, келу — приходить)
ержүрек — смелый, храбрый
мамандар — специалисты
(маман — специалист)
олар — они
өрт — пожар
су тасқыны — наводнение
(су — вода, тасқын — поток, паводок)
жер сілкінісі — землетрясение
(жер — земля, сілкіну — трястись)
жол апаты — дорожно-транспортное происшествие
(жол — дорога, апат — катастрофа)
секілді — как, наподобие
(синоним слова сияқты)
төтенше жағдайлар — чрезвычайные ситуации
(төтенше — чрезвычайный, жағдай — ситуация)
адам өмірін — человеческую жизнь (винит. падеж)
(адам — человек, өмір — жизнь)
сақтап қалуға тырысады — стараются спасти
(сақтау — сохранять, қалу — остаться, тырысу — стараться)
қирандының астынан — из-под завалов
(қиранды — завал, обломки, асты — низ, -нан — из)
адам іздеу — искать человека
(адам — человек, іздеу — поиск)
биік ғимараттардан — с высотных зданий
(биік — высокий, ғимарат — здание)
эвакуациялау — эвакуировать
улы газ тараған жерлерде — в местах утечки ядовитого газа
(улы — ядовитый, газ — газ, тарау — распространяться, жер — место)
жұмыс істеу — работать
(жұмыс — работа, істеу — делать)
бұның бәрі — всё это
(бұл — это, -ның — род. падеж, бәрі — всё)
күнделікті міндеті — его ежедневная обязанность
(күнделікті — ежедневный, міндет — обязанность)
құтқарушы болу үшін — чтобы стать спасателем
(болу — быть)
оларға — им
(олар — они, -ға — дательный падеж)
арнайы оқу курсынан — с курса специальной подготовки
(арнайы — специальный, оқу курсы — учебный курс)
өтіп — пройдя (деепричастие от өту)
физикалық және психологиялық сынақтардан — физические и психологические испытания (исходный падеж)
(физикалық — физический, психологиялық — психологический, сынақ — тест, испытание)
өту қажет — необходимо пройти
(өту — пройти, қажет — нужно)
тек осы дайындықтан кейін — только после этой подготовки
(дайындық — подготовка, кейін — после)
оларға — им
нағыз құтқару операцияларына — к настоящим спасательным операциям
(нағыз — настоящий, құтқару — спасение, операция — операция)
қатысуға рұқсат беріледі — разрешается участвовать
(қатысу — участвовать, рұқсат — разрешение, беріледі — даётся)
2025 жылы — в 2025 году
(жыл — год)
Қазақстанда — в Казахстане
құтқарушылар — спасатели (повтор)
бес жүзден астам адам — более 500 человек
(бес жүз — 500, -ден астам — более чем, адам — человек)
өмірін сақтап қалды — спасли жизни
(өмір — жизнь, сақтап қалу — спасти)
мысалы — например
Алматы облысында — в Алматинской области
(облыс — область)
мамыр айында — в мае
(мамыр — май, ай — месяц)
жиырмаға жуық адам — около двадцати человек
(жиырма — двадцать, -ға жуық — около)
әртүрлі жағдайда — в разных ситуациях
(әртүрлі — различные, жағдай — ситуация)
құтқарылды — были спасены
(құтқару — спасать, страдательный залог)
ерлік көрсеткен құтқарушылар — спасатели, проявившие героизм
(ерлік — героизм, көрсету — показать)
«Ерлігі үшін» медаліне — к медали «За отвагу» (дательно-направительный падеж)
(ерлік — отвага, үшін — за)
арнайы төсбелгілерге — к почётным нагрудным знакам
(төсбелгі — значок, арнайы — специальный)
ие болып — став обладателем
(ие болу — получить, стать владельцем)
алғыс хаттармен — с благодарственными письмами
(алғыс — благодарность, хат — письмо, -мен — с)
марапатталады — награждаются
(марапаттау — награждать)
📅 33-КҮН / 33-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
✅ БӘРІ ДЕ ӨЗІҢЕ БЕРГЕН КІШКЕНТАЙ УӘДЕЛЕРДІ ОРЫНДАУДАН БАСТАЛАДЫ.
ВСЁ НАЧИНАЕТСЯ С ВЫПОЛНЕНИЯ МАЛЕНЬКИХ ОБЕЩАНИЙ САМОМУ СЕБЕ.
📌 Глагол дня: орындау – выполнять
Кейде өзіңе берген уәдені орындау қиын.
Иногда выполнить обещание себе бывает трудно.
Басқалар бізге берген уәдені ұмытпаймыз, ал өзімізге келгенде жұмсарып кетеміз.
Обещания, данные нам другими, мы не забываем, а к себе относимся снисходительно.
«Ертең ерте тұрам», «Бүгін жаттығу жасаймын» дейміз, бірақ орындамаймыз.
Говорим: «Завтра встану пораньше», «Сегодня позанимаюсь», но не выполняем.
Себебі өзімізге жеңілдік жасаймыз.
Потому что даём себе поблажки.
Бұл ішкі тәртібімізді бұзады.
Это подрывает внутреннюю дисциплину.
Брайан Трейси айтқандай: «Өзіңе берген уәдені орындасаң — өзіңді құрметтей бастайсың».
Как сказал Брайан Трейси: «Если выполняешь обещание себе — начинаешь уважать себя».
Бұл сөзде шындық бар. Өз сөзіңе берік болу – өзіңе деген сенімді арттырады.
В этих словах есть правда. Быть верным своему слову — укрепляет веру в себя.
Уәде – жай ғана сөз емес, бұл ішкі келісім.
Обещание — это не просто слова, это внутренний договор.
Оны бұзу – ішкі беделіңді әлсіретеді.
Нарушить его — значит ослабить собственный авторитет.
Сен өз сөзіңе сенбесең – басқа кім оған сенеді?
Если ты сам не веришь своему слову — кто тогда поверит?
Сондықтан өз сөзіңді орындау – өзіңе қарай көпір салумен бірдей.
Поэтому выполнять своё слово — это как строить мост к себе.
Уәдені орындау арқылы тәртіп пен өз-өзіңді бақылау дамиды.
Через выполнение обещаний развиваются дисциплина и самоконтроль.
Өзіңе сенсең, әр қадамың нақты әрі нық болады.
Если веришь в себя — каждый шаг будет точным и уверенным.
📘 ГРАММАТИКА: ҰҚСАСТЫҚ МӘНДІ КӨСЕМШЕ
Форма глагола, выражающая сходство или ссылку на чьи-то слова
✅ ПРИМЕР ИЗ ТЕКСТА
Брайан Трейси айтқандай:
«Өзіңе берген уәдені орындасаң — өзіңді құрметтей бастайсың».
Перевод: Как сказал Брайан Трейси:
«Если выполняешь обещание себе — начинаешь уважать себя».
🔧 Ұқсастық мәнді көсемше — это форма глагола с аффиксами
-ған / -ген / -қан / -кен + -дай / -дей / -тай / -тей, которая выражает уподобление.
🔹 В зависимости от контекста она может означать:
— Сравнение — «как будто», «словно»
— Ссылку на источник — «по словам...», «как сказал...»
📌 Форма одна и та же, но значение определяется контекстом:
— если в предложении указан автор / собеседник / источник — это ссылка
— если описано ощущение, поведение, стиль — это сравнение
📑 ПРИМЕРЫ:
Ол жылағандай болды.
Он как будто заплакал.
(сравнение)
Досым ескерткендей, бұл жер шынымен тыныш екен.
Как предупреждал мой друг, здесь действительно спокойно.
(ссылка)
Жаңбыр жауғандай көрінді.
Показалось, как будто идёт дождь.
(сравнение)
Әкем түсіндіргендей, адам уәдесінде тұруы керек.
Как объяснил отец, человек должен держать слово.
(ссылка)
Қорыққандай қарап қалды.
Он застыл, как будто испугался.
(сравнение)
Мұғалім жазғандай, бұл ереже өте маңызды.
Как написал учитель, это правило очень важное.
(ссылка)
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
бәрі де — всё, всё же
(бәрі — всё, де — частица усиления)
өзіңе — себе
(өз — сам, -іңе — тебе)
берген — дал (причастие прош. времени от беру)
кішкентай уәделерді — маленькие обещания (винит. падеж)
(кішкентай — маленький, уәде — обещание)
орындаудан — от выполнения
(орындау — выполнять, -дан — исходный падеж)
басталады — начинается
(басталу — начинаться)
кейде — иногда
өзіңе — себе (повтор)
берген уәдені — обещание, данное себе (винит. падеж)
(уәде — обещание)
орындау — выполнять
қиын — трудно
басқалар — другие
(басқа — другой, -лар — мн. число)
бізге — нам
(біз — мы)
берген уәдені — обещание, данное (нам) (повтор, винит. падеж)
ұмытпаймыз — не забываем
(ұмыту — забывать, -маймыз — отрицание + мы)
ал — а (противительное слово)
өзімізге — к себе
(өзіміз — мы сами, -ге — дательный падеж)
келгенде — когда доходит до
(келу — приходить, -генде — когда…)
жұмсарып кетеміз — становимся мягкими, снисходительными
(жұмсару — смягчаться, кету — уходить, здесь: становиться)
ертең ерте тұрам — завтра рано встану
(ертең — завтра, ерте — рано, тұру — вставать)
бүгін жаттығу жасаймын — сегодня позанимаюсь
(бүгін — сегодня, жаттығу — упражнение, жасау — делать)
дейміз — говорим
(деу — говорить, -міз — мы)
бірақ — но
орындамаймыз — не выполняем
(орындау — выполнять, -маймыз — отрицание + мы)
себебі — потому что
өзімізге — себе (повтор)
жеңілдік жасаймыз — делаем поблажку
(жеңілдік — поблажка, жасау — делать)
бұл — это
ішкі тәртібімізді — нашу внутреннюю дисциплину (винит. падеж)
(ішкі — внутренний, тәртіп — порядок, дисциплина)
бұзады — разрушает
(бұзу — нарушать, разрушать)
Брайан Трейси — Брайан Трейси (имя)
айтқандай — как сказал
(айту — сказать, -қандай — как сказавший)
өзіңе берген уәдені орындасаң — если выполняешь обещание себе
(орындау — выполнять, -саң — если ты)
өзіңді — себя (винит. падеж)
құрметтей бастайсың — начинаешь уважать
(құрметтеу — уважать, бастау — начинать, -сың — ты)
бұл сөзде — в этих словах
(сөз — слово, -де — местный падеж)
шындық бар — есть правда
(шындық — правда, истина)
өз сөзіңе — своему слову
(сөз — слово, -іңе — твоё, дательный падеж)
берік болу — быть твёрдым, стойким
(берік — прочный, твёрдый, болу — быть)
өзіңе деген сенімді — веру в себя
(сенім — вера, доверие, өзіңе деген — к себе)
арттырады — увеличивает, укрепляет
(арттыру — усиливать)
уәде — обещание
жай ғана сөз емес — не просто слово
(жай — просто, ғана — только, емес — не)
ішкі келісім — внутреннее соглашение
(ішкі — внутренний, келісім — договор, согласие)
оны — его (винит. падеж от ол)
бұзу — нарушать
ішкі беделіңді — твой внутренний авторитет (винит. падеж)
(бедел — авторитет)
әлсіретеді — ослабляет
(әлсірету — ослаблять)
сен — ты
өз сөзіңе — своему слову (повтор)
сенбесең — если не веришь
(сену — верить, -бесең — если не…)
басқа кім — кто другой
оған — в него, ему
(ол — он, -направление)
сенеді — верит
(сену — верить)
сондықтан — поэтому
өз сөзіңді орындау — выполнение своего слова
(орындау — выполнять)
өзіңе қарай — в сторону себя
(қарай — к, в сторону)
көпір салумен бірдей — как строить мост
(көпір — мост, салу — строить, -мен бірдей — как…)
уәдені орындау арқылы — через выполнение обещания
(арқылы — посредством, через)
тәртіп пен өз-өзіңді бақылау — дисциплина и самоконтроль
(тәртіп — порядок, бақылау — контроль)
дамиды — развиваются
(даму — развиваться)
өзіңе сенсең — если веришь в себя
(сену — верить, -сең — если ты)
әр қадамың — каждый твой шаг
(қадам — шаг)
нақты әрі нық болады — будет точным и уверенным
(нақты — точный, нық — твёрдый, уверенный)
📅 34-КҮН / 34-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🛠 ШЕБЕРХАНАДА БОЛҒАН ДИАЛОГ
ДИАЛОГ В МАСТЕРСКОЙ ПО РЕМОНТУ
📌 Глагол дня: жөндеу – ремонтировать
– Сәлеметсіз бе! Сіз Samsung теледидарларын жөндейсіз бе?
– Здравствуйте! Вы ремонтируете телевизоры Samsung?
– Иә, әрине. Не болып қалды?
– Да, конечно. Что случилось?
– Мен шкафқа жәшік қойып жатқанда теледидарды итеріп қалдым. Ол экран жағымен құлап түсті. Енді бір сызық пайда болды.
– Я ставил ящик на шкаф и случайно задел телевизор. Он упал экраном вниз. Теперь появилась полоска.
– Жарайды, көрейік. Алып келдіңіз бе?
– Хорошо, давайте посмотрим. Вы его принесли?
– Иә, көлікте. Қазір алып келемін. Міне, теледидар.
– Да, в машине. Сейчас принесу. Вот телевизор.
– Жақсы, 20 минуттай күте тұрыңыз.
– Хорошо, подождите минут 20.
(20 минуттан кейін)
(Через 20 минут)
– Қарадық. Экран жөндеуге жатпайды, оны ауыстыру керек. Бағасы — 120 мың теңге.
– Мы посмотрели. Экран не подлежит ремонту, его нужно заменить. Стоимость — 120 тысяч тенге.
– Ойбай, арзан емес екен. Жарайды, келісемін. Жөндеген соң кепілдік бар ма?
– Ого, недёшево. Ладно, согласен. Есть ли гарантия после ремонта?
– Иә, тек ауыстырылған бөлшекке ғана. Мерзімі — 6 ай.
– Да, только на заменённую деталь. Срок — 6 месяцев.
– Жақсы. Төлеуге дайынмын.
– Хорошо. Готов оплатить.
– Теледидарды қалдырып, жөндеу ақысының жартысын төлеңіз. Бір аптадан кейін жөнделіп дайын тұрады.
– Оставьте телевизор, оплатите половину стоимости ремонта. Через неделю он будет готов и отремонтирован.
– Қалай төлесем болады?
– Как я могу оплатить?
– Карта немесе қолма-қол ақшамен. Құжат береміз.
– Картой или наличными. Документ выдадим.
– Міне, қолма-қол ақшамен төлеп жатырмын. Бір аптадан кейін келемін. Жақсылап жөндеп беріңіз!
– Вот, оплачиваю наличными. Приду через неделю. Пожалуйста, хорошо отремонтируйте!
– Рахмет! Сау болыңыз!
– Спасибо! До свидания!
📘 ГРАММАТИКА: ВРЕМЕННЫЕ КОНСТРУКЦИИ В КАЗАХСКОМ ЯЗЫКЕ
📌 Несколько примеров из текста:
20 минуттай күте тұрыңыз.
Подождите около 20 минут.
Бір аптадан кейін жөнделіп дайын тұрады.
Через неделю он будет готов.
❓Какие ещё часто используемые временные конструкции есть в казахском языке? Давайте разберём!
🟦 -дан кейін / -ден кейін / -тан кейін / -тен кейін
Перевод: после / через
Сабақтан кейін үйге барамын.
После урока я пойду домой.
📄 Используется после существительных или глаголов в форме -ғаннан кейін для указания последовательности событий.
🟦 -ға дейін / -ге дейін / -қа дейін / -ке дейін
Перевод: до (какого-либо времени или места)
Сағат төртке дейін жұмыс істеймін.
Я работаю до четырёх часов.
📄 Ставится после объекта или времени, к которому приближается действие.
🟦 -тай / -тей / -дай / -дей
Перевод: примерно, около
Бір сағаттай күттік.
Ждали около часа.
📄 Присоединяется к числительным, указывает примерное количество времени, веса и т.д.
🟦 Қазір
Перевод: сейчас
Мен қазір барамын.
Я сейчас иду.
🟦 Біраздан соң
Перевод: спустя некоторое время
Біраздан соң жаңбыр жауды.
Через некоторое время пошёл дождь.
📄 Сложное наречие. Состоит из біраз (немного) + -дан соң (после).
🟦 Ертең / Бүгін / Кеше / Таңертең / Түсте / Кешке
Перевод: завтра / сегодня / вчера / утром / в обед / вечером
Ертең кездесеміз.
Завтра встретимся.
📓Ниже смотрите словарь временных конструкций
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
шеберханада — в мастерской
(шеберхана — мастерская, -да — местный падеж)
болған — который был, происходивший
(болу — быть, происходить)
диалог — диалог
сәлеметсіз бе — здравствуйте
(вежливая форма приветствия)
сіз — вы (вежл.)
Samsung теледидарларын — телевизоры Samsung (винит. падеж)
(теледидар — телевизор, -ларын — мн. число + винит.)
жөндейсіз бе — вы ремонтируете?
(жөндеу — ремонтировать, -сіз — вы, -бе — вопросит.)
иә — да
әрине — конечно
не болып қалды — что случилось?
(болу — происходить, қалу — остаться, неожиданно случиться)
мен — я
шкапқа — на шкаф
(шкап — шкаф, -қа — направление)
жәшік — ящик
қойып жатқанда — когда ставил
(қою — ставить, -ып жатқанда — в момент действия)
теледидарды — телевизор (винит. падеж)
итеріп қалдым — случайно толкнул
(итеріп — толкнув, қалу — остаться, здесь: случайно произошло, -дым — я)
ол — он
экран жағымен — экраном вниз
(экран — экран, жағы — сторона, -мен — творит. падеж)
құлап түсті — упал
(құлау — падать, түсу — спуститься, в связке — упасть вниз)
енді — теперь
бір сызық — одна полоска
(сызық — линия, черта)
пайда болды — появилась
(пайда болу — появиться)
жарайды — хорошо, ладно
көрейік — давайте посмотрим
(көру — смотреть, -ейік — давайте мы)
алып келдіңіз бе — вы принесли?
(алып келу — принести, -діңіз бе — вы + вопрос)
көлікте — в машине
(көлік — машина, -те — местный падеж)
қазір — сейчас
алып келемін — принесу
(алып келу — приносить, -емін — я)
міне — вот
жақсы — хорошо
жиырма минуттай — примерно двадцать минут
(жиырма — двадцать, -тай — около, примерно)
күте тұрыңыз — подождите немного
(күту — ждать, тұру — стоять, -ңыз — вежл. форма)
жиырма минуттан кейін — через двадцать минут
(-тан кейін — спустя, после)
қарадық — мы посмотрели
(қарау — смотреть, -дық — прош. время, мы)
экран жөндеуге жатпайды — экран не подлежит ремонту
(жөндеу — ремонтировать, жатпау — не подлежать)
оны — его (винит. падеж от ол)
ауыстыру керек — нужно заменить
(ауыстыру — заменить, керек — нужно)
бағасы — цена
(баға — цена, -сы — её)
жүз жиырма мың теңге — 120 тысяч тенге
(жүз — сто, жиырма — двадцать, мың — тысяча, теңге — тенге)
ойбай — ой!, ого! (эмоциональное восклицание)
арзан емес екен — оказывается, недёшево
(арзан — дешёвый, емес — не, -екен — оказывается)
келісемін — согласен
(келісу — соглашаться)
жөндеген соң — после ремонта
(жөндеу — ремонтировать, -ген соң — после)
кепілдік — гарантия
бар ма — есть?
(бар — есть, ма — вопрос)
тек — только
ауыстырылған бөлшекке ғана — только на заменённую деталь
(ауыстыру — заменить, бөлшек — деталь, ғана — лишь, только)
мерзімі — срок
(мерзім — срок, -і — его)
алты ай — шесть месяцев
(алты — шесть, ай — месяц)
төлеуге дайынмын — готов оплатить
(төлеу — платить, дайын — готов, -мын — я)
теледидарды қалдырып — оставив телевизор
(қалдыру — оставить)
жөндеу ақысының жартысын — половину стоимости ремонта
(ақы — плата, жартысы — половина)
төлеңіз — оплатите
(төлеу — платить, -ңіз — вежл. форма)
бір аптадан кейін — через одну неделю
(бір — один, апта — неделя, -дан кейін — после)
жөнделіп дайын тұрады — будет отремонтирован и готов
(жөнделу — быть отремонтированным, дайын — готовый, тұру — стоять)
қалай төлесем болады — как могу оплатить?
(қалай — как, төлеу — платить, -сем болады — если я… можно)
карта немесе қолма-қол ақшамен — картой или наличными
(немесе — или, қолма-қол — наличный, ақша — деньги, -мен — творит. падеж)
құжат береміз — дадим документ
(құжат — документ, беру — давать)
міне — вот
қолма-қол ақшамен төлеп жатырмын — оплачиваю наличными
(төлеу — платить, -п жатырмын — сейчас я это делаю)
жақсылап жөндеп беріңіз — хорошо отремонтируйте
(жақсылап — тщательно, хорошо, жөндеу — чинить, -ңіз — вежл. форма)
рахмет — спасибо
сау болыңыз — до свидания
(сау болу — быть здоровым, досл.: «будьте здоровы»)
📓 Словарь временных конструкций к уроку грамматики:
бір аптадан кейін — через неделю
бір айдан кейін — через месяц
бір жылдан кейін — через год
келесі жылы — в следующем году
осы жылы — в этом году
өткен жылы — в прошлом году
былтыр — в прошлом году (разговорный вариант)
арғы жылы — в позапрошлом году
осы аптада — на этой неделе
жақында — на днях / скоро
жақында кездесеміз — скоро увидимся
мүмкіндігінше тез арада — в кратчайшие сроки
мерзімінде орындалады — будет сделано в срок
қашан дайын болады? — когда будет готово?
мерзімі / соңғы мерзім / дедлайн — дедлайн, конечный срок
белгіленген уақытқа дейін — до установленного времени
дер кезінде — вовремя
уақыты келгенде — когда придёт время
уақыты жақындап қалды — время почти подошло
бүгін / кеше / ертең — сегодня / вчера / завтра
таңертең / түсте / кешке — утром / днём / вечером
(ертең)ге дейін — до (завтра)
біраздан соң — спустя некоторое время
(екі сағат) бұрын — (2 часа) назад
бұрыннан — давно
әзірге — пока что
жаңа ғана — только что
әлі — всё ещё
кейде — иногда
үнемі — постоянно, всегда
баяғыда — давно
қазірге дейін — до сих пор
сол кезде — в то время / в это время
болашақта — в будущем
📅 35-КҮН / 35-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
📜 ХАБАРЛАУДЫҢ ТАРИХЫ: ЖАРШЫДАН ЭМОДЗИГЕ ДЕЙІН
ИСТОРИЯ СООБЩЕНИЙ: ОТ ГОНЦА ДО ЭМОДЗИ
📌 Глагол дня: хабарлау – сообщать
Мыңдаған жыл бұрын адамдар жаңалықты жаршылар арқылы хабарлаған, хат апарған шабандоздар далада шапқылаған, көгершіндер аспанда ұшып, хат жеткізген, ал орманда барабандар хабарландыру үшін дабыл қаққан.
Тысячи лет назад люди сообщали новости через гонцов, всадники с письмами скакали по степи, голуби летели в небе, доносили вести, а в джунглях били барабаны, чтобы сообщить тревожную весть.
Кейін адамдар қағазға хат жаза бастады, XIX ғасырда телеграф пен Морзе әліпбиі пайда болды.
Позже люди начали писать письма на бумаге, а в XIX веке появились телеграф и азбука Морзе.
XX ғасырда әлем телефон мен және SMS-пен танысты.
В XX веке мир познакомился с телефоном и SMS.
1992-ші жылы алғашқы «Merry Christmas» сөздерімен жіберілген SMS, бірінші мәтін хабарламасы деп жарияланды.
В 1992 году было отправлено первое SMS со словами «Merry Christmas», которое было объявлено первым текстовым сообщением.
2009 жылы WhatsApp пайда болғанымен, бәрі өзгере бастады.
В 2009 году появился WhatsApp, и всё начало меняться.
Қазір күніне 100 миллиардтан астам хабарлама жіберіледі: мессенджерлер мен әлеуметтік желілерде.
Сейчас ежедневно отправляется более 100 миллиардов сообщений — в мессенджерах и социальных сетях.
Біз сезім, жаңалық, дауыстық хабарламалармен бөлісеміз, бірақ бұл байланыстың ғасырлар бойы дамығанын аңғармаймыз.
Мы делимся чувствами, новостями, голосовыми сообщениями, но не замечаем, как эта связь развивалась веками.
Кеше біз қағазға хат жаздық, бүгін эмодзи мен гиф жібереміз. Ал ертең не болатынын біреу біле ме?
Вчера мы писали бумажные письма, сегодня отправляем эмодзи и гифки. А что будет завтра — кто знает?
📘 ГРАММАТИКА: Спряжение глагола «ХАБАРЛАУ» по временам и лицам:
📝 Давайте разберём, как спрягается глагол «хабарлау» (сообщать).
Формы образуются с помощью личных окончаний (–мын, –сың, –сыз...) и вспомогательных слов (жатыр, жоқ и др.).
🔷 БУДУЩЕЕ / НЕОПРЕДЕЛЁННОЕ ВРЕМЯ
Мен хабарлаймын (Я сообщу, сообщаю) / хабарламаймын (Я не сообщу, не сообщаю) / хабарлаймын ба? (Я сообщу? сообщаю?)
Сен хабарлайсың (Ты сообщишь, сообщаешь) / хабарламайсың / хабарлайсың ба?
Сіз хабарлайсыз (Вы сообщите, сообщаете) / хабарламайсыз / хабарлайсыз ба?
Біз хабарлаймыз (Мы сообщим, сообщаем) / хабарламаймыз / хабарлаймыз ба?
Сендер хабарлайсыңдар (Вы сообщите, сообщаете – неофиц.) / хабарламайсыңдар / хабарлайсыңдар ма?
Сіздер хабарлайсыздар (Вы сообщите, сообщаете – офиц.) / хабарламайсыздар / хабарлайсыздар ма?
Ол хабарлайды (Он/она сообщит, сообщает) / хабарламайды / хабарлай ма?
Олар хабарлайды (Они сообщат, сообщают) / хабарламайды / хабарлай ма?
🔸 НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ
Мен хабарлап жатырмын (Я сейчас сообщаю) / хабарлап жатқан жоқпын / хабарлап жатырмын ба?
Сен хабарлап жатырсың (Ты сейчас сообщаешь) / хабарлап жатқан жоқсың / хабарлап жатырсың ба?
Сіз хабарлап жатырсыз (Вы сейчас сообщаете) / хабарлап жатқан жоқсыз / хабарлап жатырсыз ба?
Біз хабарлап жатырмыз (Мы сейчас сообщаем) / хабарлап жатқан жоқпыз / хабарлап жатырмыз ба?
Сендер хабарлап жатырсыңдар (Вы сейчас сообщаете – неофиц.) / хабарлап жатқан жоқсыңдар / хабарлап жатырсыңдар ма?
Сіздер хабарлап жатырсыздар (Вы сейчас сообщаете – офиц.) / хабарлап жатқан жоқсыздар / хабарлап жатырсыздар ма?
Ол хабарлап жатыр (Он/она сейчас сообщает) / хабарлап жатқан жоқ / хабарлап жатыр ма?
Олар хабарлап жатыр (Они сейчас сообщают) / хабарлап жатқан жоқ / хабарлап жатыр ма?
▪️ ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
Мен хабарладым (Я сообщил) / хабарлаған жоқпын / хабарладым ба?
Сен хабарладың (Ты сообщил) / хабарлаған жоқсың / хабарладың ба?
Сіз хабарладыңыз (Вы сообщили) / хабарлаған жоқсыз / хабарладыңыз ба?
Біз хабарладық (Мы сообщили) / хабарлаған жоқпыз / хабарладық па?
Сендер хабарладыңдар (Вы сообщили – неофиц.) / хабарлаған жоқсыңдар / хабарладыңдар ма?
Сіздер хабарладыңыздар (Вы сообщили – офиц.) / хабарлаған жоқсыздар / хабарладыңыздар ма?
Ол хабарлады (Он/она сообщил(а)) / хабарлаған жоқ / хабарлады ма?
Олар хабарлады (Они сообщили) / хабарлаған жоқ / хабарлады ма?
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
хабарлаудың тарихы — история сообщений
(хабарлау — сообщать, тарих — история, -дың — родит. падеж)
жаршыдан эмодзиге дейін — от гонца до эмодзи
(жаршы — гонец, -дан — от, эмодзи — эмодзи, -ге дейін — до)
мыңдаған жыл бұрын — тысячи лет назад
(мың — тысяча, жыл — год, бұрын — назад)
адамдар — люди
жаңалықты — новость (винит. падеж)
жаршылар арқылы — через гонцов
(жаршы — вестник, арқылы — через)
хабарлаған — сообщали
(хабарлау — сообщать, -ған — прош. причастие)
хат апарған шабандоздар — всадники, приносившие письма
(хат — письмо, апару — приносить, шабандоз — всадник)
далада шапқылаған — скакали по степи
(дала — степь, шапқылау — скакать туда-сюда)
көгершіндер — голуби
аспан — небо
ұшып — летая
(ұшу — лететь, -ып — деепричастие)
хат жеткізген — доставляли письма
(жеткізу — доставлять)
орманда — в лесу
(орман — лес)
барабандар — барабаны
хабарландыру үшін — чтобы сообщить
(хабарландыру — сообщение, үшін — для, чтобы)
дабыл қаққан — били тревогу
(дабыл — тревога, сигнал, қаққан — били)
кейін — позже
қағазға хат жаза бастады — начали писать письма на бумаге
(қағаз — бумага, жазу — писать, бастау — начинать)
он тоғызыншы ғасырда (XIX) — в XIX веке
(он тоғыз — девятнадцать, ғасыр — век)
телеграф — телеграф
Морзе әліпбиі — азбука Морзе
(әліпби — алфавит)
пайда болды — появился
(пайда болу — появиться)
жиырмасыншы ғасырда (XX) — в XX веке
(жиырма — двадцать, ғасыр — век)
әлем — мир
телефон мен SMS-пен танысты — познакомился с телефоном и СМС
(танысу — знакомиться, -пен — с)
мың тоғыз жүз тоқсан екінші жылы (1992) — в 1992 году
(мың — тысяча, тоқсан екі — девяносто два)
алғашқы — первое
сөздерімен жіберілген SMS — СМС, отправленное со словами
(жіберу — отправить)
бірінші мәтін хабарламасы — первое текстовое сообщение
(бірінші — первый, мәтін — текст, хабарлама — сообщение)
деп жарияланды — было объявлено
(жариялау — объявить)
екі мың тоғызыншы жылы (2009) — в 2009 году
WhatsApp пайда болды — появился WhatsApp
бәрі өзгере бастады — всё начало меняться
(өзгеру — измениться, бастау — начать)
қазір — сейчас
күніне жүз миллиардтан астам хабарлама — более 100 миллиардов сообщений в день
(күн — день, жүз — сто, миллиард — миллиард, астам — больше)
жіберіледі — отправляется
(жіберу — отправить, -іледі — страдат. залог)
мессенджерлер мен әлеуметтік желілерде — в мессенджерах и соцсетях
(әлеуметтік желі — соцсеть, -де — местный падеж)
біз бөлісеміз — мы делимся
(бөлісу — делиться)
сезім — чувство
жаңалық — новость
дауыстық хабарламалармен — голосовыми сообщениями
(дауыс — голос, хабарлама — сообщение, -мен — с)
бұл байланыстың дамығанын аңғармаймыз — не замечаем, как эта связь развивалась
(байланыс — связь, даму — развиваться, аңғару — замечать)
кеше — вчера
қағазға хат жаздық — писали письмо на бумаге
бүгін — сегодня
эмодзи мен гиф жібереміз — отправляем эмодзи и гифки
(жіберу — отправить)
ертең — завтра
не болатынын біреу біле ме — кто знает, что будет
(болу — быть, біреу — кто-то, білу — знать)
📅 36-КҮН / 36-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🎯 ҰМТЫЛУ – ӨМІРДІҢ ҚОЗҒАУШЫ КҮШІ
ЦЕЛЕУСТРЕМЛЕННОСТЬ – ДВИЖУЩАЯ СИЛА ЖИЗНИ
📌 Глагол дня: ұмтылу – стремиться
Әр адам өмірінде бір мақсатпен өмір сүреді.
Каждый человек живёт с какой-то целью.
Егер адамның мақсаты болмаса, ол өз өзін бос сезінеді, не істерін білмейді, ішінен тығырықтап отырады.
Если у человека нет цели, он чувствует пустоту, не знает, чем заняться, и находится в внутреннем тупике.
Мақсатсыз күндер – мәнсіз күндер.
Дни без цели — это бессмысленные дни.
Ал бір мақсат пайда болған сәтте адамның ішкі оты жана бастайды: ол ойлана бастап, жоспар жасап әрекет ететін болады.
Но как только появляется цель, внутри человека загорается огонь: он начинает думать, строить планы и действовать.
Мақсат – жай ғана армандау емес, ол нақты бағыт береді.
Цель — это не просто мечта, она даёт конкретное направление.
Адам ұмтылған сайын нақты қадамдар жасайды да өз-өзін жақсырақ танып дамиды және қиындықтарды жеңеді.
Чем больше человек стремится, делая практические шаги, тем лучше он узнавая себя, развивается и преодолевает трудности.
Күн сайын кішкентай бір қадам жасаса да – бұл өмірді өзгертетін үлкен күш.
Делать каждый день хоть маленький шаг — это огромная сила, меняющая жизнь.
Мақсатқа ұмтылу адамға мағына, қуат, тұрақтылық береді.
Стремление к цели придаёт человеку смысл, энергию и устойчивость.
Сол себепті, өзіңізге сұрақ қойыңыз: «Мен нені қалаймын?».
Поэтому задайте себе вопрос: «Чего я хочу?»
Егер жауап тапсаңыз — соған ұмтылыңыз. Өйткені шынайы өмір дәл сол сәттен басталады.
Если вы найдёте ответ — стремитесь к нему. Ведь настоящая жизнь начинается именно с этого момента.
📘 ГРАММАТИКА: –ҒАН САЙЫН
📌 Пример из текста
Адам ұмтылған сайын нақты қадамдар жасайды.
Чем больше человек стремится, тем больше он делает конкретных шагов.
📖 Что это? Откуда появилось?
Конструкция –ған сайын используется, чтобы показать зависимость двух действий:
«Чем больше одно происходит — тем больше другое».
Слово сайын произошло от древнетюркского «сай» (раз, часть, повтор).
Позже оно стало использоваться в значении «каждый раз, когда», «по мере того как».
Когда к нему прибавляется причастие на –ған, получается конструкция сравнения, похожая на:
чем больше читаешь — тем больше понимаешь.
🔧 Как образуется?
- Возьми глагол в инфинитиве
(например: ұмтылу — стремиться)
- Добавь суффикс причастия прош. времени –ған / –ген / –қан / –кен
(пример: ұмтылған — стремившийся)
- После этого добавь слово сайын
(получается: ұмтылған сайын — чем больше стремишься)
Примеры
🔹 ұмтылу → Ұмтылған сайын – нәтиже бола бастайды. (Чем больше стремишься — тем быстрее появляется результат.)
🔹 білу → Білген сайын – білгің келе береді.
(Чем больше узнаёшь — тем больше хочется знать.)
🔹 көру → Көрген сайын – ұната бастайсың. (Чем чаще видишь — тем больше начинаешь нравиться.)
🔹 Оқыған сайын – түсіне бастаймын. (Чем больше читаю — тем лучше начинаю понимать.)
🔹 тыңдау → Тыңдаған сайын – бәрі анық бола түседі. (Чем больше слушаешь — тем всё становится яснее.)
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
ұмтылу — стремление, целеустремлённость
(ұмтылу — стремиться, глагол в форме отглагольного существительного)
өмірдің қозғаушы күші — движущая сила жизни
(өмір — жизнь, қозғау — двигать, күш — сила, -дің — родит. падеж)
әр адам — каждый человек
өмірінде — в жизни
(өмір — жизнь, -інде — местный падеж с притяжательной формой)
бір мақсатпен — с одной целью
(бір — один, мақсат — цель, -пен — с)
өмір сүреді — живёт
(сүру — жить)
егер — если
мақсаты болмаса — если нет цели
(мақсат — цель, болмау — не быть)
өз өзін бос сезінеді — чувствует себя пустым
(өз — сам, сезіну — чувствовать)
не істерін білмейді — не знает, что делать
(істеу — делать, білу — знать)
ішінен тығырықтап отырады — сидит во внутреннем тупике
(ішкі — внутренний, тығырық — тупик, отыру — сидеть)
мақсатсыз күндер — дни без цели
(-сыз — без, күн — день)
мәнсіз күндер — бессмысленные дни
(мән — смысл)
пайда болған сәтте — в момент, когда появляется
(пайда болу — появляться, сәт — момент)
ішкі оты жана бастайды — его внутренний огонь загорается
(ішкі — внутренний, от — огонь, жан — гореть)
ол ойлана бастап — он начинает думать
(ойлану — размышлять, бастау — начинать)
жоспар жасап — строя планы
(жоспар — план, жасау — делать)
әрекет ететін болады — начинает действовать
(әрекет ету — действовать)
жай ғана армандау емес — не просто мечта
(жай ғана — просто, армандау — мечтать)
нақты бағыт береді — даёт конкретное направление
(нақты — конкретный, бағыт — направление)
адам ұмтылған сайын — чем больше человек стремится
(ұмтылу — стремиться, -ған сайын — чем больше…)
қадамдар жасайды — делает шаги
(қадам — шаг)
өз-өзін жақсырақ танып дамиды — узнаёт себя лучше и развивается
(тану — узнавать, даму — развиваться)
қиындықтарды жеңеді — преодолевает трудности
(қиындық — трудность, жеңу — побеждать, преодолевать)
күн сайын — каждый день
кішкентай бір қадам — один маленький шаг
(кішкентай — маленький)
жасаса да — даже если сделает
(жасау — делать, -са да — даже если)
өмірді өзгертетін үлкен күш — большая сила, меняющая жизнь
(өзгерту — изменить, үлкен — большой)
мақсатқа ұмтылу — стремление к цели
(-қа — направление к чему-то)
мағына, қуат, тұрақтылық береді — даёт смысл, энергию и устойчивость
(мағына — смысл, қуат — энергия, тұрақтылық — устойчивость)
сол себепті — поэтому
(себеп — причина)
өзіңізге сұрақ қойыңыз — задайте себе вопрос
(сұрақ қою — задать вопрос)
мен нені қалаймын? — чего я хочу?
(қалау — хотеть)
жауап тапсаңыз — если найдёте ответ
(жауап — ответ, табу — найти)
соған ұмтылыңыз — стремитесь к этому
(соған — к тому, ұмтылу — стремиться)
шынайы өмір — настоящая жизнь
(шынайы — настоящий, искренний)
дәл сол сәттен басталады — начинается именно с этого момента
(дәл — точно, сол сәт — тот момент, басталу — начинаться)
📅 37-КҮН / 37-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
📜 ҚАЗАҚСТАНДА ЗАҢ ҚАБЫЛДАУ ТӘРТІБІ
ПОРЯДОК ПРИНЯТИЯ ЗАКОНОВ В КАЗАХСТАНЕ
📌 Глагол дня: заң қабылдау – принимать закон
Қазақстанда заң қабылдау бірнеше кезеңнен өтеді.
Принятие закона в Казахстане проходит через несколько этапов.
Жаңа заң ұсыну құқығы Президентке, Үкіметке және Парламент депутаттарына тиесілі.
Право предложить новый закон принадлежит Президенту, Правительству и депутатам Парламента.
Кейде идея халықтан тарапынан ұсынылса да, азаматтар тікелей заң ұсына алмайды.
Иногда идея исходит от народа, но граждане не могут напрямую предлагать законопроекты.
Жоба алдымен Мәжіліске түсіп, ол жерде депутаттар қарап, қажет болса сарапшыларды тартып, өзгерістер енгізеді.
Проект сначала поступает в Мажилис, где его рассматривают депутаты, при необходимости приглашают экспертов и вносят изменения.
Кейін ол жалпы отырыста талқыланып, дауысқа салынады.
Затем он обсуждается на общем заседании и ставится на голосование.
Мақұлданған соң Сенатқа жіберіледі.
После одобрения он передаётся в Сенат.
Сенат құжатты тексеріп, түзетулер енгізуі мүмкін.
Сенат проверяет документ и может внести правки.
Екі палата келіскенде, заң Президентке жолданады.
Когда обе палаты соглашаются, закон направляется Президенту.
Ол қол қойса – заң күшіне енеді.
Если он подпишет — закон вступает в силу.
Егер қарсылық білдірсе, құжат қайта қаралады.
Если он наложит вето, документ отправляют на пересмотр.
Заң ресми жарияланғаннан кейін немесе онда көрсетілген күннен бастап күшіне енеді.
Закон вступает в силу после официальной публикации или с указанной в нём даты.
Бұл процесс Қазақстандағы заң қабылдау ісінің ашықтығы мен жауапкершілігін көрсетеді.
Этот процесс принятия законов в Казахстане отражает открытость и ответственность законодательного процесса.
📘 ГРАММАТИКА: ЕТІСТІК + АЛУ / АЛМАУ КӨМЕКШІ ЕТІСТІГІ
(Глагол + вспомогательный глагол "алу" / "алмау")
📌 ПРИМЕР ИЗ ТЕКСТА:
Азаматтар тікелей заң ұсына алмайды — граждане не могут напрямую предлагать (законопроекты):
конструкция: ұсыну + алмайды (основной глагол + отрицание способности).
📖 Күрделі етістік, где первый глагол — основной, а второй (алу / алмау) — көмекші етістік, выражающий возможность или способность (или её отсутствие) совершить действие.
[негізгі етістік] + -а/-е/-й + алу (полож./прош./буд) / алмау (отрицание) + жіктік жалғау
▪️ Если основа глагола заканчивается на согласную → добавляется -а алу/алмау
▪️ Если на гласную → добавляется -й алу/алмау
✅ МЫСАЛДАР:
- жазу → жаза алмаймын (настоящее / будущее)
я не могу писать
- көру → көре алдым(прошедшее)
я смог(ла) увидеть
- оқу → оқи алмай жүрмін (настоящее длительное)
я не в состоянии читать (прямо сейчас)
- сөйлеу → сөйлей аласың (будущее)
ты сможешь говорить
- есту → есте алмай қалдық (прошедшее, случайная неспособность)
мы не смогли услышать
- келу → келе алмай жатырмын (настоящее: прямо сейчас не могу прийти) - я не могу прийти (сейчас)
→ келе алып жатырмын (настоящее: Я могу прийти сейчас)
- билеу → билей алмай қалады (будущее, неожиданная неспособность)
он/она не сможет станцевать
- түсіну → түсіне алмай жүрсіңдер (настоящее: вы никак не можете понять)
вы не можете понять (до сих пор)
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
Қазақстанда — в Казахстане
(Қазақстан — Казахстан, -да — местный падеж)
заң қабылдау — принятие закона
(заң — закон, қабылдау — принимать)
тәртібі — порядок
(тәртіп — порядок, -і — притяжат. форма)
бірнеше кезеңнен өтеді — проходит через несколько этапов
(бірнеше — несколько, кезең — этап, -нен — из, өту — проходить)
жаңа заң — новый закон
(жаңа — новый)
ұсыну құқығы — право предложения
(ұсыну — предлагать, құқық — право, -ы — притяжат.)
Президентке, Үкіметке және Парламент депутаттарына — Президенту, Правительству и депутатам Парламента
(-ке, -ға, -на — дательный падеж)
тиесілі — принадлежащий, относящийся к...
кейде — иногда
идея халықтан тарапынан ұсынылса да — даже если идея предложена со стороны народа
(халық — народ, тарапынан — со стороны, ұсыну — предлагать, -са да — даже если)
азаматтар — граждане
(азамат — гражданин)
тікелей — напрямую
заң ұсына алмайды — не могут предлагать закон
(ұсыну — предлагать, -е алмайды — не может)
жоба — проект
алдымен — сначала
Мәжіліске түсіп — поступает в Мажилис
(Мәжіліс — нижняя палата Парламента, түсіп — попадая, поступая)
ол жерде — там
депутаттар қарап — депутаты рассматривают
(қарау — смотреть, рассматривать)
қажет болса — если нужно
(қажет — нужно, болса — если)
сарапшыларды тартып — привлекая экспертов
(сарапшы — эксперт, тарту — привлекать)
өзгерістер енгізеді — вносят изменения
(өзгеріс — изменение, енгізу — вносить)
кейін — затем, после
жалпы отырыста — на общем заседании
(жалпы — общий, отырыс — заседание, -та — местный падеж)
талқыланып — обсуждаясь
(талқылау — обсуждать)
дауысқа салынады — ставится на голосование
(дауыс — голос, салу — положить, салынады — ставится)
мақұлданған соң — после одобрения
(мақұлдау — одобрить, -ған соң — после того как)
Сенатқа жіберіледі — передаётся в Сенат
(Сенат — Сенат, жіберу — отправлять)
құжатты тексеріп — проверив документ
(құжат — документ, тексеру — проверять)
түзетулер енгізуі мүмкін — может внести правки
(түзету — правка, исправление, енгізу — вносить, мүмкін — возможно)
екі палата келіскенде — когда обе палаты согласятся
(екі — два, палата — палата, келісу — согласиться, -кенде — когда)
заң Президентке жолданады — закон направляется Президенту
(жолдау — направить)
қол қойса — если подпишет
(қол қою — подписать, -са — если)
күшіне енеді — вступает в силу
(күш — сила, ену — входить, вступать)
қарсылық білдірсе — если выразит возражение
(қарсылық — протест, возражение, білдіру — выражать)
қайта қаралады — пересматривается
(қайта — снова, қарау — рассматривать)
ресми жарияланғаннан кейін — после официальной публикации
(ресми — официальный, жариялау — публиковать, -нан кейін — после)
онда көрсетілген күннен бастап — начиная с даты, указанной в нём
(көрсету — указывать, күн — день, дата, -нен бастап — начиная с)
ашықтығы — открытость
(ашық — открытый, -тық — абстрактный существительный суффикс)
жауапкершілігі — ответственность
(жауап — ответ, -кершілік — ответственность)
көрсетеді — показывает
(көрсету — показывать)
📅 38-КҮН / 38-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
💔 СӨЗДІҢ КҮШІ БАР
СИЛА СЛОВ
📌 Глагол дня: ренжіту – обижать
Қазақ тілінде «Сөз сүйектен, таяқ еттен ғана өтеді» деген мақал бар.
В казахском языке есть такая пословица: «Слово проникает глубже кости, а палка — только в мясо».
Кейде бір ауыз сөз адамды ренжітіп қана қоймай, ішкі жан дүниеңді алай-дүлей етеді.
Иногда одно только слово не просто обижает, а переворачивает всю твою душу.
Осындай сөздер жүректе мәңгілікке сақталып, адамның өміріне де ықпал етуі мүмкін.
Такие слова могут навсегда сохраниться в сердце и повлиять на жизнь человека.
Ғалымдар сөздің адамның көңіл-күйіне ғана емес, денсаулығына да әсері болатынын дәлелдеген.
Учёные доказали, что слова влияют не только на настроение человека, но и на его здоровье.
Жаман сөздер ренжіген адамның миында қорқыныш пен уайым тудыратын гормондарды іске қосады.
Плохие слова активируют в мозге обиженного человека гормоны, вызывающие страх и тревогу.
Адам көңілі қалған кезде өзін ешкімге қажетсіз нашар сезінуі мүмкін.
Когда человек разочарован, он может почувствовать себя никому не нужным и плохим.
Ал жылы, жылы сөздер керісінше — ренжіген адамды жұбатып, өзіне деген сенімін оятады.
А тёплые, добрые слова, наоборот, утешают обиженного человека и возвращают ему веру в себя.
Ренжіген адамға айтылған қарапайым ғана жылы сөз көңілді көтеріп, адамның ойын да өзгертуі мүмкін.
Простое тёплое слово, сказанное обиженному человеку, может поднять настроение и изменить его мысли.
Сондықтан адамның көңілін сөзбен қалдырмай, не айтатынымызды ойланып сөйлеген жөн.
Поэтому, чтобы не ранить человека словами, лучше думать, прежде чем что-то сказать.
🟦 ГРАММАТИКА: «–ҚАНА / –ҒАНА ҚОЙМАЙ» ҚҰРЫЛЫМЫ
(Не только делает, но делает)
📌 ПРИМЕР ИЗ ТЕКСТА:
Кейде бір ауыз сөз адамды ренжітіп қана қоймай, ішкі жан дүниеңді алай-дүлей етеді.
Иногда одно только слово не просто обижает, а переворачивает всю твою душу.
📖 «–қана / –ғана қоймай» — это грамматическая конструкция, которая означает:
👉 «не только делает что-то, но и делает ещё что-то».
Используется с глаголами и выражает, что к одному действию добавляется второе.
🔹 Первая часть — деепричастие (форма на –ып / –іп / –п).
🔹 ғана / қана — частица «только», подбирается по гармонии гласных.
🔹 қоймай — деепричастие от глагола қою в отрицательной форме: «не ограничившись».
🔹 Второе действие.
🧾 ПРИМЕРЫ ПРЕДЛОЖЕНИЙ:
Ол бізге көмектесіп қана қоймай, бар жұмысымызды өзі істеп берді.
Он не только помог нам, но и сам выполнил всю работу.
Мұғалім түсіндіріп ғана қоймай, тақтаға жазып көрсетті.
Учитель не только объяснил, но и показал на доске.
Ол кешігіп қана қоймай, кешірім де сұрамады.
Он не только опоздал, но и не извинился.
Балалар сурет салып ғана қоймай, оны безендіріп шықты.
Дети не только нарисовали рисунок, но и украсили его.
Ол пікір айтып ғана қоймай, мысал да келтірді.
Он не только высказал мнение, но и привёл пример.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
сөздің күші бар — слово имеет силу
(сөз — слово, күш — сила, бар — есть)
сөз сүйектен, таяқ еттен ғана өтеді — слово проникает глубже кости, а палка — только в мясо
(сүйек — кость, ет — мясо, ғана — только, өту — проходить)
мақал — пословица
кейде — иногда
бір ауыз сөз — одно только слово
(бір — один, ауыз — рот, сөз — слово)
ренжітіп қана қоймай — не просто обижает
(ренжіту — обижать, -іп — деепричастие, қана қоймай — не только, но и)
ішкі жан дүниеңді — твою внутреннюю душу
(ішкі — внутренний, жан дүниең — твоя душа, -ді — винит. падеж)
алай-дүлей етеді — переворачивает всё вверх дном
(алай-дүлей — бурно, хаотично, ету — делать)
осындай сөздер — такие слова
(осындай — такие, сөздер — слова)
жүректе мәңгілікке сақталып — навсегда сохраняются в сердце
(жүрек — сердце, мәңгілік — вечность, сақталу — сохраняться)
ықпал етуі мүмкін — может повлиять
(ықпал ету — влиять, мүмкін — возможно)
ғалымдар — учёные
көңіл-күй — настроение
(көңіл — душа, күй — состояние)
ғана емес ... да — не только ... но и
(ғана емес — не только, да — тоже)
денсаулық — здоровье
әсері болатынын дәлелдеген — доказали, что влияет
(әсер — влияние, болу — быть, дәлелдеу — доказывать)
жаман сөздер — плохие слова
(жаман — плохой, сөздер — слова)
ренжіген адамның миында — в мозге обиженного человека
(ренжіген адам — обиженный человек, ми — мозг, -ында — местный падеж)
қорқыныш пен уайым — страх и тревога
(қорқыныш — страх, уайым — беспокойство, тревога)
тудыратын гормондар — гормоны, вызывающие
(тудыру — вызывать, гормондар — гормоны)
іске қосады — активируют
(іске қосу — включать, запускать)
көңілі қалған — разочаровавшийся
(көңіл қалу — разочароваться)
өзін ешкімге қажетсіз нашар сезінуі мүмкін — может почувствовать себя никому не нужным и плохим
(өзін сезіну — чувствовать себя, ешкімге қажетсіз — никому не нужный, нашар — плохой, мүмкін — возможно)
жылы сөздер — тёплые слова
(жылы — тёплый, сөздер — слова)
керісінше — наоборот
жұбатып — утешая
(жұбату — утешать)
өзіне деген сенімін оятады — возвращают веру в себя
(өзіне деген сенім — вера в себя, ояту — пробуждать)
айтылған — сказанный
(айту — сказать, -ылған — причастие прош. времени)
қарапайым ғана — просто, простое
(қарапайым — простой, ғана — только, просто)
көңілді көтеріп — поднимая настроение
(көңіл — настроение, көтеру — поднимать)
ойын өзгертуі мүмкін — может изменить его мысли
(ой — мысль, өзгерту — изменить, мүмкін — возможно)
сөзбен қалдырмай — не обижая словом
(сөзбен — словом, қалдырмау — не оставить, не ранить)
ойланып сөйлеу — говорить обдуманно
(ойлану — подумать, сөйлеу — говорить)
жөн — правильно, желательно
📅 39-КҮН / 39-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🧠 ОЙЛАНУ — ЖАН ДҮНИЕГЕ САЯХАТ
РАЗМЫШЛЕНИЕ — ПУТЕШЕСТВИЕ ПО ВНУТРЕННЕМУ МИРУ
📌 Глагол дня: ойлану – размышлять
Адам — ойлана алатын тіршілік иесі.
Человек — мыслящее существо.
Ойлану — жай ғана шешім қабылдау емес, ол — біздің ішкі әлеміміздің көрінісі.
Размышление — это не просто принятие решений, это целый мир внутри нас.
Ми тіпті ұйықтап жатқанда да жұмысын тоқтатпайды: естеліктерді реттеп, керектісін қалтырып, керексізін өшіреді.
Мозг не прекращает работу даже во сне: сортирует воспоминания, сохраняет важное и удаляет ненужное.
Канадалық ғалымдардың айтуынша, адам күніне шамамен 6200 түрлі ой ойлайды екен.
Канадские учёные утверждают, что у человека за день возникает около 6200 мыслей.
Бұл — ішкі жан-дүниеміздегі үздіксіз қозғалыс.
Это — бесконечное движение в нашем внутреннем мире.
Осы ойларда идеялар, жоспарлар, қорқыныштар, үміт пен шабыт та бар.
В мыслях живут идеи, планы, страхи, надежды и вдохновение.
Ішкі әлем — бұл біздің басқару орталығымыз.
Внутренний мир — это наш настоящий центр управления.
Қазақтар «Ойланған іс — жартылай біткен іс» дейді.
У казахов говорят: «То, что обдумано — уже наполовину сделано».
Яғни, ойда пайда болған нәрсені ерте ме, кеш пе — шынайы өмірде біз жүзеге асырамыз.
То, что рождается в мыслях, мы потом воплощаем в реальной жизни.
Біздің кейбір ойларымыз әнге, өлеңге немесе өнерге айналып, шығармашылық қабілетімізді аша түседі.
Некоторые наши мысли превращаются в стихи, рассказы или произведения искусства и раскрывают творческий потенциал.
Кейде адам еш себепсіз жымияды.
Иногда человек улыбается без причины.
Бәлкім, оның ішкі әлемінде бір нәрсе болған шығар, және ол жүзінен көрінді.
Возможно, в его внутреннем мире что то произошло, и это отразилась на его лице.
📘 ГРАММАТИКА: Суффиксы –лық / –лік / –тық / –тік / –дық / –дік
Как образуются абстрактные существительные и прилагательные в казахском языке
✳️ Пример из текста
Ішкі әлем — бұл біздің басқару орталығымыз.
👉 орта + -лық = орталық
📍 орта — середина
📍 орталық — центр (как учреждение или система)
📐 Как это работает?
[основа: существительное / прилагательное / глагол] + –лық / –лік / –тық / –тік / –дық / –дік → новое слово
🧩 Суффиксы –лық / –лік и их варианты создают:
🔹 абстрактные понятия (как «безопасность», «дружба», «системность»)
🔹 относительные прилагательные (как «городской», «сельский», «государственный»)
🔠 От каких слов можно образовать?
🔸 Из прилагательных → получается отвлечённое существительное:
қауіпсіз → қауіпсіздік (безопасный → безопасность)
🔹 Из существительных → получается абстрактное существительное или прилагательное:
орта → орталық (середина → центр)
қала → қалалық (город → городской)
🔻Из глаголов → получается существительное или прилагательное, связанное с действием:
сақтау → сақтық (хранить → осторожность)
басқару → басқарулық (управлять → управленческий)
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
ойлану — жан дүниеге саяхат — размышление — путешествие по внутреннему миру
(ойлану — размышление, жан дүние — душа, внутренний мир, саяхат — путешествие)
адам — человек
ойлана алатын тіршілік иесі — существо, способное размышлять
(ойлану — размышлять, тіршілік иесі — живое существо)
жай ғана — просто, всего лишь
(жай — простой, ғана — только)
шешім қабылдау — принятие решения
(шешім — решение, қабылдау — принимать)
біздің ішкі әлеміміздің көрінісі — отражение нашего внутреннего мира
(біздің — наш, ішкі әлем — внутренний мир, көрініс — проявление)
ми — мозг
ұйықтап жатқанда да — даже когда спит
(ұйықтау — спать, -ғанда — когда, да — даже)
жұмысын тоқтатпайды — не прекращает работу
(жұмыс — работа, тоқтату — останавливать, -пайды — отрицание)
естеліктерді реттеп — сортируя воспоминания
(естелік — воспоминание, реттеу — упорядочить)
керектісін қалтырып — оставляя нужное
(керек — нужный, қалдыру — оставить)
керексізін өшіреді — удаляет ненужное
(керексіз — ненужный, өшіру — удалять, стирать)
канадалық ғалымдардың айтуынша — по словам канадских учёных
(Канада — Канада, ғалым — учёный, айту — говорить, -ынша — по мнению)
күніне шамамен 6200 түрлі ой — около 6200 разных мыслей в день
(күн — день, шамамен — примерно, түрлі — разные, ой — мысль)
ой ойлайды екен — оказывается, думает
(ойлау — думать, екен — оказывается)
үздіксіз қозғалыс — непрерывное движение
(үздіксіз — непрерывный, қозғалыс — движение)
осы ойларда — в этих мыслях
(осы — эти, ой — мысль, -ларда — местный падеж)
идеялар, жоспарлар, қорқыныштар, үміт пен шабыт — идеи, планы, страхи, надежды и вдохновение
(идея — идея, жоспар — план, қорқыныш — страх, үміт — надежда, шабыт — вдохновение)
ішкі әлем — внутренний мир
басқару орталығы — центр управления
(басқару — управление, орталық — центр)
«Ойланған іс — жартылай біткен іс» — «Обдуманное дело — наполовину сделанное»
(ойланған — обдуманный, іс — дело, жартылай — наполовину, біткен — завершённый)
яғни — то есть
ойда пайда болған нәрсе — то, что появилось в мыслях
(ой — мысль, пайда болу — появляться, нәрсе — вещь)
ерте ме, кеш пе — рано или поздно
(ерте — рано, кеш — поздно)
шынайы өмірде жүзеге асырамыз — воплощаем в реальной жизни
(шынайы өмір — реальная жизнь, жүзеге асыру — осуществлять)
кейбір ойларымыз — некоторые наши мысли
(кейбір — некоторые, ойларымыз — наши мысли)
әнге, өлеңге немесе өнерге айналып — превращаясь в песню, стих или искусство
(ән — песня, өлең — стих, өнер — искусство, айналу — превращаться)
шығармашылық қабілетімізді аша түседі — раскрывают наш творческий потенциал
(шығармашылық — творческий, қабілет — способность, ашу — открывать, -а түседі — продолжительное усиление действия)
кейде — иногда
еш себепсіз жымияды — улыбается без причины
(еш себеп — никакой причины, жымию — улыбаться)
бәлкім — возможно
оның ішкі әлемінде — в его внутреннем мире
(оның — его, ішкі әлем — внутренний мир)
бір нәрсе болған шығар — возможно, что-то произошло
(бір нәрсе — что-то, болу — быть, -ған шығар — может быть, вероятно)
жүзінен көрінді — отразилось на лице
(жүз — лицо, көріну — отразиться, быть видимым)
📅 40-КҮН / 40-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🙏 ҚҰДАЙҒА СЕНУ ДЕГЕН НЕ?
ЧТО ЗНАЧИТ ВЕРИТЬ В БОГА?
📌 Глагол дня: Құдайға сену – верить в Бога
Құдайға сену — бұл әлемді жаратқан және басқарып тұрған Ерекше күштің барына жүрекпен сену.
Вера в Бога — это глубокая внутренняя убеждённость в существовании Высшей силы, которая создала мир и управляет им.
Әр халықтың өз діні бар: христиандық, ислам, иудаизм, буддизм, индуизм және басқалары.
У каждого народа есть своя религия: христианство, ислам, иудаизм, буддизм, индуизм и другие.
Бұл діндер Құдайды әртүрлі сипаттайды, Құдайға сенуді, дұға жасауды және дұрыс өмір сүруді өзінше үйретеді.
Эти религии по-разному описывают Бога и объясняют путь веры в Него, молитву и правильный образ жизни.
Кей адамдар Құдайға сенсе де, ешбір дінді ұстанбайды — олар деистер деп аталады.
Некоторые люди верят в Бога, но не следуют ни одной религии — их называют деистами.
Агностиктер күмәнмен қарайды, ал атеистер Құдайды жоқ деп санайды.
Агностики сомневаются, а атеисты считают, что Бога нет.
Діни сенімімізге қарамастан, біздің құндылығымызды ісіміз, сөзіміз, ниетіміз бен адалдығымыз айқындайды.
Независимо от наших религиозных убеждений нашу ценность определяют наши поступки, слова, намерения и честность.
Ньютон Құдайға сенді және ғылымға да үлкен үлес қосты.
Ньютон верил в Бога и внёс большой вклад в науку.
Хокинг Құдайға сенбесе де, ғарышты зерттеп, адамзатты қызықтырды.
Хотя Хокинг не верил в Бога, он исследовал космос и вдохновил человечество.
Сондықтан адам дінге сенсе де, сенбесе де жақсы болып, игілікті әрі ұлы істер жасай алады.
Поэтому человек может быть хорошим и совершить что-то доброе и великое независимо от принадлежности к религии.
📘 ГРАММАТИКА: ПАДЕЖНЫЕ И ЛИЧНЫЕ ОКОНЧАНИЯ
📍 Пример предложения из текста:
Діни сенімімізге қарамастан, біздің құндылығымызды ісіміз, сөзіміз, ниетіміз бен адалдығымыз айқындайды.
🔹 сенімімізге
= сенім (вера) + –іміз (наша) + –ге (к)
👉 к нашей вере
🔹 құндылығымызды
= құндылық (ценность) + –ымыз (наша) + –ды (кого? что?)
👉 нашу ценность
🧩 Септіктер – падежные окончания :
1. Атау септік — Кто? Что?
🔸 Окончания: нет
🔹 Мысал: адам — человек
2. Ілік септік — Кімнің? Ненің? (чей?)
🔸 Окончания: –ның, –нің, –дың, –дің, –тың, –тің
🔹 Пример: баланың кітабы — книга ребёнка
3. Барыс септік — Кімге? Неге? Қайда? (кому? куда?)
🔸 Окончания: –ға, –ге, –қа, –ке
🔹 Пример: мектепке бардым — пошёл в школу
4. Табыс септік — Кімді? Нені? (кого? что?)
🔸 Окончания: –ны, –ні, –ды, –ді, –ты, –ті
🔹 Пример: кітапты оқыдым — прочитал книгу
5. Жатыс септік — Қайда? Неде? (где?)
🔸 Окончания: –да, –де, –та, –те
🔹 Пример: үйде болдым — был дома
6. Шығыс септік — Қайдан? Неден? (откуда?)
🔸 Окончания: –дан, –ден, –тан, –тен
🔹 Пример: ауылдан келдім — приехал из аула
7. Көмектес септік — Кіммен? Немен? (с кем? с чем?)
🔸 Окончания: –мен, –бен, –пен
🔹 Пример: досымен келді — пришёл с другом
👥 Притяжательные окончания (чей?):
1 лицо ед.ч. –ым / –ім / –м
👉 досым — мой друг
2 лицо ед.ч. –ың / –ің / –ң
👉 атың — твоё имя
2 лицо ед.ч. (уваж.) –ыңыз / –іңіз
👉 атыңыз — Ваше имя
3 лицо ед.ч. –ы / –і / –сы / –сі
👉 үйі — его дом
1 лицо мн.ч. –ымыз / –іміз
👉 мектебіміз — наша школа
2 лицо мн.ч. –ларың / –лерің
👉 достарың — ваши друзья
2 лицо мн.ч. (уваж.) –ларыңыз / –леріңіз
👉 оқушыларыңыз — Ваши ученики
3 лицо мн.ч. –лары / –лері
👉 балалары — их дети
📌 Окончания подбираются в зависимости от последней буквы слова (гласная/согласная, звонкая/глухая)
✍️ Мысалдар / Примеры:
🔹 Менің досым мектепке барды.
Мой друг пошёл в школу.
🔹 Оның үйі үлкен.
Его дом большой.
🔹 Біздің мұғаліміміз жақсы түсіндіреді.
Наш учитель хорошо объясняет.
🔹 Сенің атың кім?
Как твоё имя?
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
Құдайға сену — вера в Бога
(Құдай — Бог, -ға — направление, сену — верить)
әлемді жаратқан — создавший мир
(әлем — мир, жарату — создавать)
басқарып тұрған — управляющий
(басқару — управлять, -ып тұрған — продолжающееся действие)
ерекше күш — особая сила
(ерекше — особый, күш — сила)
бар — существует, есть
жүрекпен сену — верить сердцем
(жүрек — сердце, -пен — с помощью чего, сену — верить)
әр халықтың — у каждого народа
(әр — каждый, халық — народ, -тың — притяжательное окончание)
өз діні бар — есть своя религия
(өз — свой, дін — религия, бар — есть)
христиандық, ислам, иудаизм, буддизм, индуизм — христианство, ислам, иудаизм, буддизм, индуизм
және басқалары — и другие
(басқа — другой, -лары — мн. число)
әртүрлі сипаттайды — описывают по-разному
(әртүрлі — разный, сипаттау — описывать)
Құдайға сенуді — веру в Бога (винит. падеж)
(сену — верить)
дұға жасауды — молитву (винит. падеж от дұға жасау)
дұрыс өмір сүруді — правильную жизнь (винит. падеж от өмір сүру)
өзінше үйретеді — обучают по-своему
(өзінше — по-своему, үйрету — обучать)
кей адамдар — некоторые люди
(кей — некоторые, адамдар — люди)
Құдайға сенсе де — хотя и верят в Бога
(сену — верить, -се де — пусть даже)
ешбір дінді ұстанбайды — не придерживаются ни одной религии
(ешбір — никакой, дін — религия, ұстану — придерживаться)
деистер — деисты
деп аталады — называются
(деп — как, аталу — называться)
агностиктер — агностики
күмәнмен қарайды — относятся с сомнением
(күмән — сомнение, қарау — смотреть, относиться)
атеистер — атеисты
жоқ деп санайды — считают, что нет
(жоқ — нет, санайды — считает)
діни сенімімізге қарамастан — несмотря на нашу религиозную веру
(діни сенім — религиозная вера, -імізге — наша, қарамастан — несмотря на)
құндылығымызды — нашу ценность
(құндылық — ценность, -ымызды — нашу, винит. падеж)
ісіміз, сөзіміз, ниетіміз бен адалдығымыз — наши поступки, слова, намерения и честность
(іс — дело, сөз — слово, ниет — намерение, адалдық — честность)
айқындайды — определяют
(айқындау — определять, выявлять)
Ньютон Құдайға сенді — Ньютон верил в Бога
(сену — верить, прош. время)
үлкен үлес қосты — внёс большой вклад
(үлес — вклад, қосу — добавлять, внести)
ғылым — наука
Хокинг Құдайға сенбесе де — хотя Хокинг не верил в Бога
(сенбеу — не верить, -се де — пусть даже)
ғарышты зерттеді — исследовал космос
(ғарыш — космос, зерттеу — исследовать)
қызықтырды — заинтересовал, вдохновил
(қызықтыру — вызывать интерес)
дінге сенсе де, сенбесе де — верит человек в религию или нет
(дін — религия, сену — верить, -се де — пусть даже)
жақсы болып — будучи хорошим
(жақсы — хороший, болу — быть)
игілікті әрі ұлы істер — добрые и великие дела
(игілік — благо, добро, ұлы — великий, іс — дело)
жасай алады — может делать
(жасау — делать, алады — может)
© Татьяна Валяева, 20072025