|
Онлайн-Марафон: Казахский язык за год
Страница 5
|
|
Автор: Андрей Якубин Телеграм-канал «Казахский язык за год»
📅 41-КҮН / 41-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🪑 ОТЫРУ — ЖАЙ ДЕМАЛЫС ЕМЕС
СИДЕТЬ — ЭТО НЕ ПРОСТО ОТДЫХ
📌 Глагол дня: отыру – сидеть
Отыру — күнделікті істейтін әрекет.
Сидение — это повседневное действие.
Біз сабақта, жұмыста, үстелде, көлікте, тіпті демалып жатқанда да отырамыз.
Мы сидим на уроках, на работе, за столом, в транспорте и даже во время отдыха.
Бірақ қалай отыратынымыз — денсаулығымызға тікелей әсер етеді.
Но то, как мы сидим — напрямую влияет на наше здоровье.
Арқа түзу, иық бос, аяқ толық жерге тіреліп, тізе 90° (тоқсан градус) бұрыштық өлшемде болуы керек.
Спина должна быть прямой, плечи — расслабленными, стопы — на полу, колени — под углом 90°.
Экран көз деңгейінде болуы керек.
Экран должен находиться на уровне глаз.
Ұзақ уақыт қозғалмай отыру қан айналымын баяулатып, бұлшықеттерді әлсіретеді.
Долгое неподвижное сидение замедляет кровообращение и ослабляет мышцы.
Сондықтан әр 30–60 (отыз - алпыс) минут сайын орныңнан тұрып, сәл жүріп немесе керіліп созылған пайдалы.
Поэтому полезно вставать каждые 30–60 минут, немного пройтись или потянуться.
Дұрыс отырмайтын адамның белі мен мойны тез шаршайды.
У того, кто сидит неправильно, быстро устают и поясница, и шея.
Өз денеңе жақсылық жасағың келсе — дұрыс отыруды үйрен.
Хочешь сделать добро своему телу — научись сидеть правильно.
📘 ГРАММАТИКА: ХАРАКТЕРИСТИКА ПО ДЕЙСТВИЮ
🧩 ПРИМЕР ИЗ ТЕКСТА:
Дұрыс отырмайтын адамның белі мен мойны тез шаршайды.
📌 У человека, который сидит неправильно, быстро устают поясница и шея.
«Дұрыс отырмайтын адам» — это причастный оборот:
→ человек, который неправильно сидит (не будет сидеть правильно / обычно не сидит правильно)
🛠 КАК ОБРАЗУЕТСЯ?
Берём глагол → добавляем отрицание –ма/–ме → добавляем суффикс –йтын / –йтін (будущее причастие) → ставим перед существительным.
🧩 Пример:
отыру (сидеть) → отырмау (не сидеть) → отырмайтын адам = человек, который не сидит
Если нужно добавить наречие (как именно?), ставим его перед глаголом:
дұрыс отырмайтын адам = человек, который неправильно сидит
📑 ДРУГИЕ ПРИМЕРЫ:
Тыныш сөйлемейтін бала
ребёнок, который не говорит спокойно
Баяу жүрмейтін адам
человек, который не ходит медленно
Ұқыпты жазбайтын оқушы
ученик, который не пишет аккуратно
Абайлап тыңдамайтын бала
ребёнок, который не слушает внимательно
Тиянақты жұмыс істемейтін қызметкер
сотрудник, который не работает добросовестно
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
отыру — сидеть (глагол)
жай демалыс емес — это не просто отдых
(жай — просто, демалыс — отдых, емес — не)
күнделікті — повседневный, ежедневный
(күн — день, -делікті — образует прилагательное)
істейтін әрекет — действие, которое совершается
(істеу — делать, әрекет — действие)
сабақта — на уроке
(сабақ — урок, -та — местный падеж)
жұмыста — на работе
(жұмыс — работа)
үстелде — за столом
(үстел — стол)
көлікте — в транспорте
(көлік — транспорт)
тіпті — даже
демалып жатқанда да — даже во время отдыха
(демалу — отдыхать, -ғанда — когда, да — даже)
отырамыз — мы сидим
(отыру — сидеть, -мыз — 1 л. мн. ч.)
бірақ — но
қалай отыратынымыз — то, как мы сидим
(отыру — сидеть, -тынымыз — наша форма действия)
денсаулығымызға — на наше здоровье (дательный падеж)
(денсаулық — здоровье, -ымызға — нашему)
тікелей әсер етеді — влияет напрямую
(тікелей — прямой, напрямую, әсер ету — влиять)
арқа түзу — спина прямая
(арқа — спина, түзу — прямой)
иық бос — плечи расслаблены
(иық — плечо, бос — свободный, расслабленный)
аяқ толық жерге тіреліп — стопы полностью опираются на пол
(аяқ — нога, толық — полностью, жер — земля, тірелу — опираться)
тізе — колено
тоқсан градус — девяносто градусов
(тоқсан — 90, градус — градус)
бұрыштық өлшем — угловой показатель, угол
(бұрыш — угол, өлшем — измерение)
болуы керек — должно быть
(болу — быть, керек — нужно)
экран көз деңгейінде — экран на уровне глаз
(экран — экран, көз — глаз, деңгей — уровень)
ұзақ уақыт — долгое время
(ұзақ — долгий, уақыт — время)
қозғалмай отыру — сидеть неподвижно
(қозғалу — двигаться, -май — деепричастие отрицания)
қан айналымын — кровообращение (винит. падеж)
(қан айналымы — кровообращение)
баяулатып — замедляя
(баяу — медленный, баяулату — замедлять)
бұлшықеттерді әлсіретеді — ослабляет мышцы
(бұлшықет — мышца, әлсірету — ослаблять)
сондықтан — поэтому
әр 30–60 минут сайын — каждые 30–60 минут
(әр — каждый, минут сайын — каждые минуты)
орныңнан тұрып — встав с места
(орын — место, -ыңнан — с твоего, тұру — вставать)
сәл жүріп — немного пройдясь
(сәл — немного, жүру — ходить)
керіліп созылған — потянувшись
(керілу — растягиваться, созылу — тянуться)
пайдалы — полезно
дұрыс отырмайтын адамның — у человека, который сидит неправильно
(дұрыс — правильно, отырмау — не сидеть, -йтын — причастие настоящего времени)
белі мен мойны — поясница и шея
(бел — поясница, мойын — шея)
тез шаршайды — быстро устают
(тез — быстро, шаршау — уставать)
өз денеңе — своему телу
(өз — свой, дене — тело, -ңе — дательный падеж)
жақсылық жасағың келсе — если хочешь сделать добро
(жақсылық жасау — делать добро, -ғың келсе — если хочешь)
дұрыс отыруды үйрен — научись сидеть правильно
(дұрыс — правильно, отыру — сидеть, үйрену — учиться)
📅 42-КҮН / 42-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🍚 КҮРІШТІ ҚАЛАЙ ПІСІРЕДІ?
КАК СВАРИТЬ РИС?
📌 Глагол дня: пісіру – варить, печь
Күріш — әлемдегі ең ежелгі әрі кең таралған тағамдардың бірі.
Рис — одно из самых древних и распространённых блюд в мире.
Оны Азияда да, Америкада да, басқа құрлықтарда да күнделікті тұтынады.
Его ежедневно едят в Азии, Америке и на других континентах.
Күрішті қайнату оңай сияқты көрінсе де, оны дәмді етіп пісіру — нағыз шеберлік.
Хотя варка риса кажется простой, приготовить его вкусно — настоящее мастерство.
Алдымен күрішті жақсылап жуыңыз — бұл артық крахмалды кетіреді.
Сначала хорошо промойте рис — это удалит лишний крахмал.
Сосын 1 стақан күрішке 1,5–2 (бір жарым – екі) стақан су құйып, аздап тұз қосыңыз.
Затем на 1 стакан риса налейте 1,5–2 стакана воды и добавьте немного соли.
Орташа отта қайнағанша қыздырып, содан кейін қақпағын жауып, баяу отта 15–18 (он бес – он сегіз) минут қайнатыңыз.
Доведите до кипения на среднем огне, затем закройте крышкой и варите на медленном огне 15–18 минут.
Отты өшіргеннен кейін қақпағын ашпай, 10 (он) минут тынықтырып қойыңыз.
После выключения огня не открывайте крышку и дайте постоять 10 минут.
Бұл күріштің толық пісіп, жұмсаруына көмектеседі.
Это помогает зерну полностью приготовиться и стать мягким.
Соңында күрішті шанышқымен жайлап араластырыңыз.
В конце аккуратно перемешайте рис вилкой.
Жақсы піскен күріш — кез келген тағамға таптырмас қоспа.
Хорошо сваренный рис — отличная основа для любого блюда.
Сондықтан күрішті дәмді етіп пісіру — үйренуге тұрарлық пайдалы өнер.
Поэтому варить вкусный рис — это полезный навык, который стоит освоить.
📘 ГРАММАТИКА: Спряжение глагола «ПІСІРУ» по временам и лицам
📝 Давайте разберём, как спрягается глагол «пісіру» (варить, печь).
Формы образуются с помощью личных окончаний (–мын, –сың, –сыз...) и вспомогательных слов (жатыр, жоқ и др.).
🔷 БУДУЩЕЕ / НЕОПРЕДЕЛЁННОЕ ВРЕМЯ
Мен пісірeмін (Я сварю, варю) / пісірмеймін (Я не сварю, не варю)/ пісірeмін бе? (Я сварю?)
Сен (Ты) пісірeсің / пісірмейсің / пісірeсің бе?
Сіз (Вы) пісірeсіз / пісірмейсіз / пісірeсіз бе?
Біз (Мы) пісірeміз / пісірмейміз / пісірeміз бе?
Сендер (Вы - ровесники) пісірeсіңдер / пісірмейсіңдер / пісірeсіңдер ме?
Сіздер (Вы - уважительная форма) пісірeсіздер / пісірмейсіздер / пісірeсіздер ме?
Ол (Он) пісірeді / пісірмейді / пісірe ме?
Олар (Они) пісірeді / пісірмейді / пісірe ме?
🔸 НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ
Мен пісіріп жатырмын (Я сейчас варю) / пісіріп жатқан жоқпын / пісіріп жатырмын ба?
Сен пісіріп жатырсың / пісіріп жатқан жоқсың / пісіріп жатырсың ба?
Сіз пісіріп жатырсыз / пісіріп жатқан жоқсыз / пісіріп жатырсыз ба?
Біз пісіріп жатырмыз / пісіріп жатқан жоқпыз / пісіріп жатырмыз ба?
Сендер пісіріп жатырсыңдар / пісіріп жатқан жоқсыңдар / пісіріп жатырсыңдар ма?
Сіздер пісіріп жатырсыздар / пісіріп жатқан жоқсыздар / пісіріп жатырсыздар ма?
Ол пісіріп жатыр / пісіріп жатқан жоқ / пісіріп жатыр ма?
Олар пісіріп жатыр / пісіріп жатқан жоқ / пісіріп жатыр ма?
▪️ ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
Мен пісірдім (Я сварил) / пісірген жоқпын / пісірдім бе?
Сен пісірдің / пісірген жоқсың / пісірдің бе?
Сіз пісірдіңіз / пісірген жоқсыз / пісірдіңіз бе?
Біз пісірдік / пісірген жоқпыз / пісірдік пе?
Сендер пісірдіңдер / пісірген жоқсыңдар / пісірдіңдер ме?
Сіздер пісірдіңіздер / пісірген жоқсыздар / пісірдіңіздер ме?
Ол пісірді / пісірген жоқ / пісірді ме?
Олар пісірді / пісірген жоқ / пісірді ме?
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
күрішті — рис
(күріш — рис, -ті — винит. падеж)
қалай — как
(вопросительное слово)
пісіреді — варят, готовят
(пісіру — варить, готовить)
әлемдегі — в мире
(әлем — мир, -дегі — местный падеж)
ең — самый
ежелгі — древний
әрі — и, также
кең таралған — широко распространённый
(кең — широкий, таралу — распространяться)
тағамдардың бірі — одно из блюд
(тағам — блюдо, -дың — род. падеж, бірі — один из)
оны — его
(ол — он/она, -ны — винит. падеж)
Азияда да — и в Азии
(Азия — Азия, -да — местный падеж, да — частица «тоже»)
Америкада да — и в Америке
(Америка — Америка)
басқа құрлықтарда да — и на других континентах
(басқа — другой, құрлық — континент)
күнделікті — ежедневно
(күн — день)
тұтынады — употребляют
(тұтыну — употреблять)
қайнату — варка
(қайнау — кипеть)
оңай — легко, простой
сияқты — как, похоже
көрінсе де — хотя кажется
(көріну — казаться, -се де — хотя бы)
оны — его
(ол — он/она, винит. падеж)
дәмді — вкусный
етіп — сделав
(ету — делать)
пісіру — варить, готовить
нағыз шеберлік — настоящее мастерство
(нағыз — настоящий, шеберлік — мастерство)
алдымен — сначала
жақсылап — тщательно
жуыңыз — помойте
(жуу — мыть)
бұл — это
артық — лишний
крахмалды — крахмал
(крахмал — крахмал, винит. падеж)
кетіреді — удаляет
(кетіру — убирать)
сосын — затем
1 стақан күрішке — на 1 стакан риса
(стақан — стакан, күріш — рис, -ке — направит. падеж)
1,5–2 (бір жарым – екі) стақан су — 1,5–2 стакана воды
(су — вода)
құйып — налив
(құю — наливать)
аздап — немного
тұз — соль
қосыңыз — добавьте
(қосу — добавлять)
орташа отта — на среднем огне
(орташа — средний, от — огонь)
қайнағанша — пока не закипит
(қайнау — кипеть, -ғанша — пока не)
қыздырып — нагрев
(қыздыру — нагреть)
содан кейін — затем, после этого
қақпағын — крышку
(қақпақ — крышка, винит. падеж с притяж.)
жауып — закрыв
(жабу — закрыть)
баяу отта — на медленном огне
(баяу — медленный)
15–18 (он бес – он сегіз) минут — 15–18 минут
қайнатыңыз — сварите
(қайнату — варить)
отты өшіргеннен кейін — после выключения огня
(от — огонь, өшіру — выключать, -геннен кейін — после того как)
қақпағын ашпай — не открывая крышку
(ашу — открывать, -пай — деепричастие с отрицанием)
10 (он) минут — 10 минут
тынықтырып қойыңыз — дайте постоять
(тынықтыру — дать настояться, қою — оставить, поставить)
күріштің — риса
(күріш — рис, -тің — род. падеж)
толық пісіп — полностью приготовившись
(толық — полностью, пісу — приготовиться)
жұмсаруына — чтобы стал мягким
(жұмсару — размягчаться, -на — направленность действия)
көмектеседі — помогает
(көмектесу — помогать)
соңында — в конце
шанышқымен — вилкой
(шанышқы — вилка, -мен — твор. падеж)
жайлап — аккуратно
араластырыңыз — перемешайте
(араластыру — перемешивать)
жақсы піскен күріш — хорошо сваренный рис
(жақсы — хороший, піскен — приготовленный)
кез келген тағамға — к любому блюду
(кез келген — любой, тағам — блюдо)
таптырмас қоспа — незаменимая добавка
(таптырмас — незаменимый, қоспа — добавка)
сондықтан — поэтому
дәмді етіп пісіру — приготовить вкусно
(дәмді — вкусный, етіп — сделав, пісіру — варить)
үйренуге тұрарлық — стоит выучить
(үйрену — учить, -уге — цель, тұрарлық — достойный, заслуженный)
пайдалы өнер — полезное искусство
(пайдалы — полезный, өнер — искусство)
📅 43-КҮН / 43-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
👂 ТЫҢДАЙ БІЛУДІҢ КҮШІ
СИЛА УМЕНИЯ СЛУШАТЬ
(Маршалл Розенбергтің «Зорлықсыз қарым-қатынас» кітабы бойынша)
(По книге Маршалла Розенберга «Ненасильственное общение»)
📌 Глагол дня: тыңдау – слушать
Көбіне біз тоқтамай сөйлей береміз, әңгімелесушінің ішкі жан-дүниесін түсінуге де тырыспаймыз.
Часто мы не замолкаем, и не стремимся понять внутренний мир собеседника.
Шынайы тыңдау — бұл сын айтпау және адамның жанын түсіну.
Истинное слушание — это отказ от оценки и принятие голоса души.
Розенберг бұл әрекетті төрт қадаммен сипаттайды:
Розенберг описывает этот процесс в четырёх шагах:
Бақылау, сезім, қажеттілік, өтініш.
Наблюдение, чувство, потребность, просьба.
Мұндай қарым-қатынас тәсілі өзімізді де, өзгелерді де тереңірек түсінуге көмектеседі.
Такой способ общения помогает нам глубже понять и себя, и другого.
Шынайы жанашырлық – біреуді шын ниетпен тыңдау үшін ақыл мен жүректі тыныштандыруды талап етеді.
Истинная эмпатия требует освободить ум и сердце, чтобы слушать с искренним участием.
Ол былай дейді:
Он говорит:
«Біз тыңдап отырмыз деп ойлаған сәтте, шын мәнінде тек өзіміздің сөйлейтін кезімізді күтіп отырамыз».
«Когда нам кажется, что мы слушаем, мы на самом деле просто ждём своей очереди говорить».
Басқаның сезімін түсіну – оған не қажет екенін аңғару.
Понять чувства другого — значит распознать его потребности.
Өзіміздің сезіміміз бен қажеттілігімізді өтініш ретінде айту — бұл бұйрық емес, сыйластыққа негізделген әңгіме.
А выражение своих чувств и потребностей в форме просьбы — это не приказ, а общение на основе уважения.
Мұндай қарым-қатынас сенім, мейірімділік пен жан тыныштығын тудырады.
Такое взаимодействие рождает доверие, доброту и душевное спокойствие.
📘 ГРАММАТИКА: Падежные окончания у глаголов (инфинитив)
В казахском языке глаголы в неопределённой форме (инфинитив, форма на -у) могут получать падежные окончания, как и существительные. Это возможно, потому что такая форма глагола обозначает действие как объект — например, "слушание", "говорение", "письмо".
🧐 Чтобы правильно использовать падеж, нужно:
🔹Посмотреть, какой глагол или контекст управляет этим инфинитивом;
🔹Определить, какой вопрос задаётся к действию (нені? неге? неде? неден?) — он и подскажет нужный падеж.
🔹Глагол в инфинитиве мысленно сделать существительным, это тоже поможет понять его падеж.
📌 Пример из текста:
Шынайы жанашырлық – біреуді шын ниетпен тыңдау үшін ақыл мен жүректі тыныштандыруды талап етеді.
тыныштандыруды — инфинитив от "успокаивать", стоит в винительном падеже (нені? — что?)
Управляющий глагол талап етеді — «требует», он требует что? → винительный падеж.
📚 Примеры инфинитивов в разных падежах:
✅ Атау септік (именительный падеж)
Оқу пайдалы. — Учёба полезна.(оқу — учиться)
✅ Барыс септік (дательный падеж)
Жазуға тырысамын. — Стараюсь писать.(жазуға — чтобы писать)
✅ Табыс септік (винительный падеж)
Кітап оқуды ұнатамын. — Люблю читать книги.(оқуды — чтение)
✅ Жатыс септік (местный падеж)
Оқуда қате болған жоқ. — В учёбе не было ошибок.(оқуда — в процессе учёбы)
✅ Шығыс септік (исходный падеж)
Оқудан жалықтым. — Устал от учёбы.(оқудан — от учёбы)
✅ Көмектес септік (творительный падеж)
Оқумен айналысады. — Занимается учёбой.(оқумен — с занятием учёбой)
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
тыңдай білудің күші — сила умения слушать
(тыңдау — слушать, білу — уметь, -дің — род. падеж, күш — сила)
Маршалл Розенбергтің — Маршалла Розенберга
(-тің — род. падеж)
«Зорлықсыз қарым-қатынас» кітабы — книга «Ненасильственное общение»
(зорлықсыз — без насилия, қарым-қатынас — общение, кітап — книга)
көбіне — часто
(көбі — большинство, -не — наречие)
біз — мы
тоқтамай — не останавливаясь
(тоқтау — останавливаться, -май — деепричастие с отрицанием)
сөйлей береміз — продолжаем говорить
(сөйлеу — говорить, -й бере- — продолжать, -міз — 1 лицо)
әңгімелесушінің — собеседника
(әңгімелесу — беседовать, -ші — участник действия, -нің — род. падеж)
ішкі жан-дүниесін — его внутренний мир
(ішкі — внутренний, жан-дүние — душевный мир, -сін — винит. падеж)
түсінуге — чтобы понять
(түсіну — понимать, -уге — направленность, цель)
де — тоже
тырыспаймыз — не пытаемся
(тырысу — пытаться, -паймыз — отриц. форма, 1 лицо)
шынайы тыңдау — истинное слушание
(шынайы — настоящий, искренний, тыңдау — слушание)
бұл — это
сын айтпау — не критиковать
(сын — критика, айту — говорить, -пау — отриц. инфинитив)
және — и
адамның жанын түсіну — понять душу человека
(адам — человек, жан — душа, түсіну — понимать)
әрекетті — процесс, действие
(әрекет — действие, -ті — винит. падеж)
төрт қадаммен — четырьмя шагами
(төрт — четыре, қадам — шаг, -мен — твор. падеж)
сипаттайды — описывает
(сипаттау — описывать)
бақылау — наблюдение
сезім — чувство
қажеттілік — потребность
өтініш — просьба
мұндай қарым-қатынас тәсілі — такой способ общения
(мұндай — такой, қарым-қатынас — общение, тәсіл — способ)
өзімізді — себя
(өзіміз — мы сами, -ді — винит. падеж)
де — тоже
өзгелерді — других
(өзгелер — другие, -ді — винит. падеж)
тереңірек — глубже
(терең — глубокий, -ірек — сравн. степень)
түсінуге көмектеседі — помогает понять
(түсіну — понимать, көмектесу — помогать)
шынайы жанашырлық — истинная эмпатия
(шынайы — искренний, жанашырлық — сострадание, эмпатия)
біреуді — кого-то
(біреу — кто-то, -ді — винит. падеж)
шын ниетпен — с искренним намерением
(шын — искренний, ниет — намерение, -пен — твор. падеж)
тыңдау үшін — чтобы слушать
(тыңдау — слушать, -үшін — для, чтобы)
ақыл мен жүректі — ум и сердце
(ақыл — ум, жүрек — сердце, -ті — винит. падеж)
тыныштандыруды талап етеді — требует успокоения
(тыныштандыру — успокоение, талап ету — требовать)
ол былай дейді — он говорит так
(ол — он, былай — так, деу — говорить)
біз тыңдап отырмыз деп ойлаған сәтте — когда нам кажется, что мы слушаем
(тыңдау — слушать, отыру — сидеть/в процессе, деп ойлау — думать, сәт — момент)
шын мәнінде — на самом деле
(шын — истинный, мән — смысл)
тек өзіміздің сөйлейтін кезімізді — только своей очереди говорить
(өзіміздің — нашей, сөйлеу — говорить, кез — очередь, -імізді — винит. падеж)
күтіп отырамыз — ждём
(күту — ждать, отыру — сидеть, быть в процессе)
басқаның сезімін түсіну — понять чувства другого
(басқа — другой, сезім — чувство, түсіну — понимать)
оған не қажет екенін аңғару — понять, что ему нужно
(ол — он/ему, қажет — нужно, аңғару — распознать, понять)
өзіміздің сезіміміз бен қажеттілігімізді — наши чувства и потребности
(сезім — чувство, қажеттілік — потребность, притяж. форма и винит. падеж)
өтініш ретінде айту — выразить в виде просьбы
(өтініш — просьба, ретінде — в качестве, айту — сказать)
бұл бұйрық емес — это не приказ
(бұйрық — приказ, емес — не)
сыйластыққа негізделген әңгіме — разговор, основанный на уважении
(сыйластық — уважение, негізделу — быть основанным, әңгіме — разговор)
мұндай қарым-қатынас — такое общение
(мұндай — такой, қарым-қатынас — общение)
сенім, мейірімділік пен жан тыныштығын — доверие, доброту и душевное спокойствие
(сенім — доверие, мейірімділік — доброта, жан тыныштығы — душевное спокойствие)
тудырады — порождает, вызывает
(тудыру — вызывать, создавать)
📅 44-КҮН / 44-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🕓 ДИАЛОГ: НЕГЕ ТАҒЫ ДА КЕШІКТІҢ?
ПОЧЕМУ ТЫ СНОВА ОПОЗДАЛ?
📌 Глагол дня: келу – приходить
Кешегі түнде фильм көріп ұйықтап қалыппын. Жұмысқа кешігіп келдім, басшым қарсы алды.
Вчера ночью смотрел фильм и проспал. Пришёл на работу с опозданием, меня встретил руководитель.
— Сәлем! Неге кешігіп келдің?
— Привет! Почему пришёл с опозданием?
— Яғни, жолда... кептеліс болды.
— Ну... была пробка на дороге.
— Бұл бірінші рет емес қой. Соңғы уақытта жиі кешігіп жүрсің.
— Это же не в первый раз. В последнее время ты часто опаздываешь.
— Иә, кешіріңіз. Ертерек шығуға тырысамын.
— Да, извините. Постараюсь выходить раньше.
— Саған бірнеше сұрақ қойсам бола ма? Қай уақытта ұйықтайсың?
— Можно задать тебе несколько вопросов? Во сколько ложишься спать?
— Әдетте түн жарымынан кейін. Кейде ұзаққа дейін ұйықтай алмаймын.
— Обычно после полуночи. Иногда долго не могу уснуть.
— Киім мен сөмкеңді кешке дайындап қоясың ба?
— Готовишь одежду и сумку с вечера?
— Жоқ, бәрін таңертең істеймін. Сол себепті асығамын.
— Нет, всё делаю утром. Поэтому спешу.
— Бәлкім, осы нәрселерді қайта қарастырғаның дұрыс болар. Бұл менің жеке ұсынысым! Ал мен өзім таңертең жақсы музыка қосамын.
— Возможно, тебе стоит пересмотреть эти вопросы. Это мой личный совет! А ещё лично я включаю с утра хорошую музыку.
— Музыка тыңдау ма? Қызық екен, байқап көрейін. Ал жұмысқа уақытында келуге музыка қалай көмектеседі?
— Слушать музыку? Интересно, попробую. А как музыка помогает приходить вовремя на работу?
— Егер таң жағымды басталса, үйден шығу оңай болады. Бұл көңілді болуға, сол арқылы тезірек қимылдауға көмектеседі.
— Если утро начинается приятно, меньше сопротивления выходить. Это помогает двигаться веселее, а значит и быстрее.
— Қызық екен, мен бұл туралы ойланбаппын. Рақмет. Енді алдын ала дайындалып, ертерек ұйықтауға тырысамын.
— Интересно, я об этом не задумывался. Спасибо. Теперь буду готовиться заранее и стараться ложиться пораньше.
— Жақсы. Іске сәт!
— Хорошо. Удачи!
📘 ГРАММАТИКА: БОЛЖАЛДЫ КЕЛЕР ШАҚ
Будущее предположительное время глагола
📝 Пример из текста
Бәлкім, осы нәрселерді қайта қарастырғаның дұрыс болар.
Возможно, тебе стоило бы пересмотреть эти вещи. ( Қайта қарастырған дұрыс - Стоит пересмотреть)
🔍 Что это?
Форма, выражающая предположение, вероятность, мягкий совет или неуверенное ожидание.
Переводится как: «возможно», «наверное», «было бы правильно», «может быть».
🛠 Как образуется (утвердительная форма)
Схема:
основа глагола + ар / ер / р + личное окончание
Примеры:
– Мен жазармын — возможно, я напишу
– Сен сөйлерсің — возможно, ты скажешь
– Ол келер — может быть, он придёт
– Біз оқырмыз — возможно, мы прочитаем
– Сендер күлерсіңдер — возможно, вы посмеётесь
🚫 Отрицательная форма
Схема:
основа глагола + суффикс отрицания (ма/ме, ба/бе, па/пе) + с + личное окончание
Примеры:
– Мен жазбаспын — возможно, я не напишу
– Сен айтпассың — возможно, ты не скажешь
– Ол келмес — может быть, он не придёт
– Біз көрмеспіз — возможно, мы не увидим
– Сендер бермессіңдер — может быть, вы не дадите
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
неге — почему
тағы да — снова
кешігу — опаздывать
кешегі түнде — вчера ночью
(кеше — вчера, түн — ночь, -де — мест. падеж)
фильм көріп — посмотрев фильм
(фильм — фильм, көру — смотреть, -іп — деепричастие)
ұйықтап қалыппын — проспал
(ұйықтау — спать, қалу — случайно что-то сделать, -пын — 1 лицо прош. вр.)
жұмысқа — на работу
(жұмыс — работа, -қа — направит. падеж)
кешігіп келдім — пришёл с опозданием
(кешігу — опаздывать, келу — приходить, -дім — 1 лицо прош. вр.)
басшым — мой руководитель
қарсы алды — встретил
(қарсы алу — встречать)
сәлем! — привет!
неге кешігіп келдің? — почему ты пришёл с опозданием?
(кешігу — опаздывать, келу — приходить, -дің — 2 лицо прош. вр.)
яғни — то есть, ну
жолда — на дороге
(жол — дорога, -да — мест. падеж)
кептеліс болды — была пробка
(кептеліс — затор, пробка, болу — быть)
бұл бірінші рет емес қой — это же не в первый раз
(бірінші рет — первый раз, емес — не, қой — уточняющая частица)
соңғы уақытта — в последнее время
(соңғы — последний, уақыт — время)
жиі кешігіп жүрсің — часто опаздываешь
(жиі — часто, кешігу — опаздывать, жүрсің — ты в процессе)
иә, кешіріңіз — да, извините
(иә — да, кешіріңіз — извините)
ертерек шығуға тырысамын — постараюсь выходить раньше
(ерте — рано, -рек — сравн. степень, шығу — выходить, тырысу — стараться)
саған — тебе
(сен — ты, -ға — дательный падеж)
бірнеше сұрақ қойсам бола ма? — можно задать тебе несколько вопросов?
(бірнеше — несколько, сұрақ — вопрос, қою — задавать, -сам — если я задам, бола ма — можно ли)
қай уақытта ұйықтайсың? — во сколько ложишься спать?
(қай уақытта — во сколько, ұйықтау — спать)
әдетте — обычно
түн жарымынан кейін — после полуночи
(түн — ночь, жарымы — половина, -нан кейін — после)
кейде ұзаққа дейін — иногда долго
(кейде — иногда, ұзаққа дейін — до долгого времени)
ұйықтай алмаймын — не могу уснуть
(ұйықтау — спать, алмау — не мочь, -мын — 1 лицо)
киім мен сөмкеңді — одежду и сумку
(киім — одежда, сөмке — сумка, -ңді — твою, винит. падеж)
кешке — вечером
(кеш — вечер)
дайындап қоясың ба? — готовишь?
(дайындау — готовить, қою — ставить, -сың ба? — вопрос к 2 лицу)
жоқ, бәрін таңертең істеймін — нет, всё делаю утром
(жоқ — нет, бәрі — всё, таңертең — утром, істеу — делать)
сол себепті асығамын — поэтому спешу
(себеп — причина, асығу — спешить, -мын — 1 лицо)
бәлкім — возможно
осы нәрселерді — эти вещи
(осы — этот, нәрсе — вещь, -лерді — мн. ч., винит. падеж)
қайта қарастырғаның дұрыс болар — стоит пересмотреть
(қайта қарастыру — пересматривать, дұрыс болар — будет правильно)
бұл менің жеке ұсынысым — это мой личный совет
(жеке — личный, ұсыныс — совет, -ым — мой)
мен өзім — я сам, лично
таңертең жақсы музыка қосамын — утром включаю хорошую музыку
(таңертең — утром, жақсы — хорошая, музыка — музыка, қосу — включать)
музыка тыңдау ма? — слушать музыку?
(тыңдау — слушать, -ма? — вопрос)
қызық екен, байқап көрейін — интересно, попробую
(қызық — интересно, байқау — пробовать, көру — пробовать)
жұмысқа уақытында келуге — чтобы приходить вовремя на работу
(уақытында — вовремя, келу — приходить, -ге — дательный падеж)
музыка қалай көмектеседі? — как музыка помогает?
(қалай — как, көмектесу — помогать)
егер таң жағымды басталса — если утро начинается приятно
(егер — если, таң — утро, жағымды — приятный, басталу — начинаться)
үйден шығу оңай болады — выходить из дома становится легко
(үй — дом, шығу — выходить, оңай — легко, болу — быть)
көңілді болуға — чтобы быть весёлым
(көңілді — весёлый, болу — быть, -ға — дательный падеж)
тезірек қимылдауға көмектеседі — помогает двигаться быстрее
(тезірек — быстрее, қимылдау — двигаться, көмектесу — помогать)
ойланбаппын — я не задумывался
(ойлану — размышлять, -баппын — прош. вр. с отрицанием)
енді алдын ала дайындалып — теперь заранее подготовившись
(алдын ала — заранее, дайындалу — подготовиться)
ертерек ұйықтауға тырысамын — постараюсь лечь спать пораньше
(ертерек — пораньше, ұйықтау — спать, тырысу — стараться)
жақсы — хорошо
іске сәт! — удачи! (буквально: «пусть будет успех в деле»)
📅 45-КҮН / 45-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
📚 НАҚТЫ ӘРІ ЖЕҢІЛ 5 СЕБЕП — НЕГЕ ОҚУ ТІЛДІ ҮЙРЕНУДІҢ ЕҢ ЖЫЛДАМ ЖОЛЫ
5 ПРИЧИН: ПОЧЕМУ ЧТЕНИЕ — САМЫЙ БЫСТРЫЙ СПОСОБ ВЫУЧИТЬ ЯЗЫК
📌 Глагол дня: оқу – читать
Шет тілін меңгерудің ең тиімді жолы — оқу.
Самый эффективный способ выучить иностранный язык — это чтение.
Бұл сөздік қорды байытады және грамматиканы қарапайым түрде үйренуге көмектеседі.
Оно обогащает словарный запас и помогает усвоить грамматику естественным образом.
Тыңдау мен сөйлеу дағдылары да жақсарады.
Также улучшаются навыки слушания и говорения.
Күн сайын аздап оқысаң, нәтиже айқын болады.
Если читать понемногу каждый день — результат будет очевиден.
1. Сөздерді қолдану барысында үйреніледі.
1. Слова изучаются в контексте.
Мағынасы арқылы түсініп, жаттамай-ақ есте сақтауға болады.
Понимаешь через смысл и запоминаешь без зубрёжки.
2. Сен грамматиканы сезіне бастайсың.
2. Ты начинаешь чувствовать грамматику.
Сөйлемнің құрылымы ойға келе бастайды — ешқандай ережесіз-ақ қолдана бастайсың.
Структура предложений укладывается в сознании — начинаешь использовать её без правил.
3. Тыңдау оңайлайды.
3. Восприятие на слух упрощается.
Оқыған сөзіңді естіген кезде, жеңіл түсінесің, бірден құлаққа таныс болады.
Когда слышишь слово, которое читал — легче узнаёшь, оно звучит знакомо.
4. Сөйлеу жеңілдейді.
4. Говорить становится легче.
Көп оқыған сайын ойыңды еркін жеткізесің және сөз тіркестері есте қалады.
Чем больше читаешь, тем свободнее выражаешь мысли, словосочетания запоминаются.
5. Мәтінге кірісіп кеткенде, тіл үйреніп жатқаныңды ұмытып кетесің.
5. Погружаясь в текст, забываешь, что учишь язык.
Қызықты мәтін баурап алады — тілді меңгеру жеңілдейді.
Интересный текст дарит удовольствие — язык учится легче.
📘 ГРАММАТИКА: УСИЛИТЕЛЬНЫЕ ЧАСТИЦЫ
🔹 Примеры из текста:
Жаттамай-ақ есте сақтауға болады.
Можно запомнить, даже не заучивая.
Ешқандай ережесіз-ақ қолдана бастайсың.
Начинаешь использовать даже без правил.
📖 В казахском языке есть особые частицы (күшейткіш шылаулар), которые усиливают эмоции, подчёркивают важность или делают речь выразительнее.
1. Конкретизирующие частицы (нақтылық демеулiктер):
-ғой / -қой — же, ведь, ты же знаешь
Частицы 'ғой/қой' придают высказыванию значение законченности и утвердительности.
➤ Бұл дұрыс қой. — Это ведь правильно.
➤ Сен айттың ғой. — Ты же сам сказал.
➤ Бәрі жақсы болады ғой. — Всё ведь будет хорошо.
2. Усилительные частицы (күшейткіш демеуліктер):
ай – эмоции, восхищение, сожаление, акцент, ох, эх, ах
➤ Ай, шіркін, жастық шақ-ай! — Ах, молодость!
➤ Қарағым-ай. – Эх, милый мой.
➤ Жаным-ай. – Ох, душа моя.
ау – удивление, укор, эмоции (а? ну и?) (удивление, сожаление)
➤ Не істеп жатырсың, ау? — Что ты делаешь-то, а?
➤ Бұл қандай тамаша, ау! — Какое же это чудо!
➤ Сен де қызықсың, ау! — Ну ты и даёшь!
ақ – прямо, именно, даже, уже (усиливает значение)
➤ Қазір-ақ барамын. — Пойду прямо сейчас.
➤ Саған-ақ сенемін. — Доверяю только тебе.
➤ Үйден-ақ көрінеді. — Видно уже из дома.
Частица 'ақ' может быть как усилительной, так и ограничительной со значением "только, лишь".
➤ Бір-ақ кiтап қалды. – Одна только книга осталась.
➤ Үш-ақ адам. – Только три человека.
➤ Алманың бесеуi-ақ қалыпты. – Только пять яблок осталось.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
нақты әрі жеңіл — конкретные и простые
(нақты — точный, конкретный, әрі — и, жеңіл — лёгкий)
себеп — причина
оқу — чтение (оқу — читать, отглагольное сущ.)
тілді үйрену — изучение языка
(тілді — язык, вин. падеж, үйрену — учить, изучать)
ең жылдам жол — самый быстрый способ
(ең — самый, жылдам — быстрый, жол — путь, способ)
шет тілі — иностранный язык
(шет — внешний, тіл — язык)
меңгеру — овладение, освоение
(меңгеру — овладевать)
тиімді жол — эффективный путь
(тиімді — эффективный, жол — путь)
сөздік қор — словарный запас
(сөздік — словарный, қор — запас)
байытады — обогащает (байыту — обогатить)
грамматиканы — грамматику (вин. падеж)
қарапайым түрде — в простой форме
(қарапайым — простой, түрде — в виде, форме)
үйрену — учить, изучать
көмектеседі — помогает
(көмектесу — помогать)
тыңдау мен сөйлеу дағдылары — навыки слушания и говорения
(тыңдау — слушание, сөйлеу — речь, дағдылары — навыки)
жақсарады — улучшаются (жақсару — улучшаться)
күн сайын — каждый день
(күн — день, сайын — каждый)
аздап — понемногу
оқысаң — если читаешь
(оқу — читать, -саң — если)
нәтиже — результат
айқын болады — станет очевидным
(айқын — ясный, болады — будет)
сөздерді қолдану барысында — в процессе использования слов
(сөздер — слова, қолдану — использование, барысында — в процессе)
үйреніледі — изучается (страдат. залог от үйрену)
мағынасы арқылы — через значение
(мағынасы — значение, арқылы — через)
түсініп — понимая (түсіну — понимать)
жаттамай-ақ — даже не заучивая
(жаттау — заучивать, -май-ақ — даже не делая)
есте сақтау — запоминание
(есте — в памяти, сақтау — хранить, запомнить)
болады — можно, возможно / будет
сезіне бастайсың — начинаешь чувствовать
(сезіну — чувствовать, бастайсың — начинаешь)
сөйлемнің құрылымы — структура предложения
(сөйлем — предложение, құрылымы — структура, -нің — притяж.)
ойға келе бастайды — начинает приходить в голову
(ой — мысль, келу — приходить, бастайды — начинает)
ешқандай ережесіз-ақ — даже без всяких правил
(ешқандай — никакой, ереже — правило, -сіз-ақ — без даже)
қолдана бастайсың — начинаешь использовать
(қолдану — использовать, бастау — начинать)
тыңдау оңайлайды — восприятие на слух упрощается
(тыңдау — слушание, оңайлайды — становится легче)
оқыған сөзіңді — слово, которое ты прочитал
(оқыған — прочитанный, сөзің — твоё слово)
естіген кезде — когда слышишь
(есту — слышать, -ген кезде — когда сделал)
жеңіл түсінесің — легко понимаешь
(жеңіл — легко, түсіну — понимать, -есің — ты)
құлаққа таныс болады — становится знакомым на слух
(құлақ — ухо, таныс — знакомый, болады — становится)
сөйлеу жеңілдейді — говорить становится легче
(жеңілдеу — становиться легче)
көп оқыған сайын — чем больше читаешь
(көп — много, оқыған — читающий, -сайын — по мере)
ойыңды еркін жеткізесің — свободно выражаешь мысль
(ойың — твоя мысль, еркін — свободно, жеткізу — донести, выразить)
сөз тіркестері — словосочетания
(сөз — слово, тіркес — сочетание)
есте қалады — остаются в памяти
(есте — в памяти, қалу — остаться)
мәтінге кірісіп кеткенде — когда погружаешься в текст
(мәтін — текст, кірісіп кету — увлечься, погрузиться, -кенде — когда)
тіл үйреніп жатқаныңды — что ты изучаешь язык
(үйреніп жату — быть в процессе изучения, -ғаныңды — что ты)
ұмытып кетесің — забываешь
(ұмыту — забывать, кету — уйти, усиливает)
қызықты мәтін — интересный текст
(қызықты — интересный, мәтін — текст)
баурап алады — увлекает
(баурау — захватывать, алады — берёт)
тілді меңгеру жеңілдейді — овладение языком становится легче
(тілді — язык, вин. падеж, меңгеру — овладение, жеңілдейді — упрощается)
📅 46-КҮН / 46-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
😡 ЖЕК КӨРУДІ ЖАҚСЫЛЫҚҚА АЙНАЛДЫРУҒА БОЛА МА?
МОЖНО ЛИ ПРЕВРАТИТЬ НЕНАВИСТЬ В СИЛУ ДОБРА?
📌 Глагол дня: жек көру – ненавидеть
Жек көру — ашу мен жиіркеніштен, қорқыныштан тұратын күрделі сезім.
Ненависть — это сложное чувство, состоящее из гнева, отвращения и страха.
Бұл сезім адамға қиындық туындағанда, әділетсіздікке ұшырағанда немесе өз құндылықтары тапталған кезде пайда болады.
Это чувство возникает у человека, когда он сталкивается с трудностями, становится жертвой несправедливости или когда попираются его ценности.
Көп жағдайда «біз» және «олар» деп жекелену жек көрушілікке әкеледі.
Во многих случаях разделение на «мы» и «они» приводит к ненависти.
Жек көру — біреуді не бір нәрсені толық қабылдай алмау, оған қарсылық білдіру сезімі.
Ненависть — это чувство полного неприятия кого-то или чего-то, выражающееся в сопротивлении или отторжении.
Ол сөз арқылы шабуылдаудан бастап, оңашалану мен қатыгездікке дейін әртүрлі түрде көрінеді.
Она проявляется по-разному — от словесных нападок до изоляции и жестокости.
Дегенмен бұл сезімді дұрыс арнаға бұруға болады.
Тем не менее, это чувство можно направить в правильное русло.
Жек көру — бейтарап күш.
Ненависть — это нейтральная энергия.
Оны жойып жіберу үшін емес, өзгеріс енгізуге қолдануға болады:
Её можно использовать не для разрушения, а для перемен:
Зиянды әдетті жек көру — өзіңді өзгертуге мотивация береді.
Ненависть к вредной привычке — мотивация изменить себя.
Әділетсіздікті жек көру — құқық үшін күресуге түрткі болады.
Ненависть к несправедливости — толчок к борьбе за права.
Қауіпті идеяларды жек көру — білімді таратуға, ақиқатты қорғауға итермелейді.
Ненависть к опасным идеям побуждает распространять знания и защищать истину.
📘 ГРАММАТИКА: Временные конструкции –ған / –ген / –қан / –кен + кезде, –ғанда / –генде / –қанда / –кенде
🧩 ПРИМЕР ИЗ ТЕКСТА
Құндылықтары тапталған кезде бұл сезім пайда болады.
👉 Это чувство возникает, когда попираются его ценности.
📌 Форма –ған кезде и её варианты (–ген, –қан, –кен) переводится как "в момент, когда..." и обозначает время действия.
🛠 Строится из причастия прошедшего времени + слово кезде.
🔁 АЛЬТЕРНАТИВА - РАЗГОВОРНАЯ ФОРМА
Вместо кезде можно использовать короткое окончание: –ғанда –генде –қанда –кенде
🛠 СХЕМА ОБРАЗОВАНИЯ
[ГЛАГОЛ] + –ған / –ген / –қан / –кен + –да / –де
🔹 Это конструкция, которая означает «когда...»
🔹 Образуется от причастия прошедшего времени + суффикс –да / –де (местный падеж)
📌 ПРИМЕРЫ
▪️ Мен үйге кірген кезде, анам тамақ пісіріп жатты.
▪️ Мен үйге кіргенде, анам тамақ пісіріп жатты.
Когда я зашёл домой, мама готовила еду.
▪️ Ол сөйлеп жатқан кезде, бәрі үндемей қалды.
▪️ Ол сөйлеп жатқанда, бәрі үндемей қалды.
Когда он говорил, все замолчали.
▪️ Құндылықтары тапталған кезде бұл сезім пайда болады.
▪️ Құндылықтары тапталғанда бұл сезім пайда болады.
Когда попираются его ценности, возникает это чувство.
▪️ Өткен кезде мен сені көрмей қалдым.
▪️ Өткенде мен сені көрмей қалдым.
Когда всё прошло, я тебя не заметил.
▪️ Сен күлген кезде, менің көңілім көтеріледі.
▪️ Сен күлгенде, менің көңілім көтеріледі.
Когда ты смеёшься, у меня поднимается настроение.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
жек көру — ненависть
(жек көру — ненавидеть, отглагольное существительное)
ашу мен жиіркеніш — гнев и отвращение
(ашу — гнев, мен — и, жиіркеніш — отвращение)
қорқыныш — страх
тұратын күрделі сезім — сложное чувство, состоящее из...
(тұратын — состоящий, күрделі — сложный, сезім — чувство)
адамға қиындық туындағанда — когда у человека возникают трудности
(адамға — у человека, қиындық — трудность, туындағанда — когда возникает)
әділетсіздікке ұшырау — столкнуться с несправедливостью
(әділетсіздік — несправедливость, ұшырау — попасть в ситуацию)
құндылықтары тапталу — попрание ценностей
(құндылықтары — его/её ценности, тапталу — быть попранным)
пайда болады — возникает (пайда болу — появляться)
жекелену — разделение на «мы» и «они»
(жеке — отдельный, -лену — становиться таким)
жек көрушілікке әкеледі — приводит к ненависти
(жек көрушілік — ненависть как состояние, әкелу — приводить)
біреуді не бір нәрсені — кого-то или что-то
(біреу — кто-то, нәрсе — вещь, что-то)
қабылдай алмау — неспособность принять
(қабылдау — принять, -й алмау — не мочь)
қарсылық білдіру — выражать сопротивление
(қарсылық — сопротивление, білдіру — выражать)
шабуылдау — нападать (шабуыл — нападение)
оңашалану — изоляция, уединение
қатыгездік — жестокость
көріну — проявляться, выражаться
(көрінеді — проявляется)
дегенмен — тем не менее
дұрыс арна — правильное русло
(дұрыс — правильный, арна — русло, направление)
бұруға болады — можно направить
(бұру — повернуть, направить, болады — можно)
бейтарап күш — нейтральная сила
(бейтарап — нейтральный, күш — сила)
жойып жіберу — уничтожить
(жою — уничтожить, жіберу — послать, усиливает действие)
өзгеріс енгізу — внести изменение
(өзгеріс — изменение, енгізу — ввести)
қолдану — использовать
зиянды әдет — вредная привычка
(зиянды — вредный, әдет — привычка)
өзгертуге мотивация беру — дать мотивацию к изменению
(өзгерту — изменить, мотивация — мотивация, беру — давать)
әділетсіздік — несправедливость
құқық үшін күресу — бороться за права
(құқық — право, үшін — за/для, күресу — бороться)
түрткі болады — становится толчком
(түрткі — толчок, болу — становиться)
қауіпті идеялар — опасные идеи
(қауіпті — опасный, идеялар — идеи)
білім тарату — распространять знания
(білім — знание, тарату — распространять)
ақиқат — истина
қорғау — защищать
итермелеу — побуждать, толкать к действию
📅 47-КҮН / 47-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
📴 ӨТКЕНІҢДІ ӨШІРЕ АЛМАСАҢ — ОНЫ АЛМАСТЫР
ЕСЛИ НЕ МОЖЕШЬ СТЕРЕТЬ СВОЁ ПРОШЛОЕ — ЗАМЕНИ ЕГО
📌 Глагол дня: өшіру – выключать, стирать, гасить
Кейде жағымсыз ойлар мен ауыр естеліктер өмір сүруге кедергі келтіреді.
Иногда неприятные мысли и тяжёлые воспоминания мешают жить.
Ал жүректегі ауыр ойларды мүлде өшіріп тастау мүмкін емес.
А полностью стереть тяжёлые мысли из сердца — невозможно.
Ендеше не істеу керек? Өткен өміріңнің тұтқыны болмай, теріс ойлардың жетегінде кетпес үшін не істеу керек?
Так что же делать? Что нужно, чтобы не быть пленником прошлого и не оставаться под влиянием негативных мыслей?
Ол үшін өмірімізді жаңа оқиғалармен, жаңа адамдармен және жаңа мақсаттармен толықтыруды үйренуіміз керек.
Для этого нам следует научиться наполнять свою жизнь новыми событиями, людьми и целями.
Сені қажытқан нәрселерден де маңызды, саған күш пен шабыт беретін жаңа дүниелер табылмайынша, санадағы «арамшөптер» қайтадан өсіп шыға береді.
Пока ты не найдёшь нечто более важное, чем то, что тебя истощает — что-то, что даст тебе силу и вдохновение — сорняки в сознании будут расти снова.
Өмір сүруге тұрарлық нәрсені тап. Өміріңді сол адамдар мен сол істерге арна.
Найди то, ради чего стоит жить. Посвяти свою жизнь этим делам и людям.
Өмір сүруге тұрарлық нәрсеге назар аударып, соның айналасына оқиғалар мен жоспарлар құра отырып, өмір сүруге кедергі келтіретін нәрселердің әсерін азайтасың.
Фокусируясь на том, ради чего стоит жить, создавая вокруг этого события и планы, ты уменьшаешь влияние того, что мешает тебе жить.
📘 ГРАММАТИКА: -ден де — "более, чем"
🧩 Пример из текста:
Сені қажытқан нәрселерден де маңызды, саған күш пен шабыт беретін жаңа дүниелер табылмайынша, санадағы «арамшөптер» қайтадан өсіп шыға береді.
👉 Пока ты не найдёшь нечто более важное, чем то, что тебя истощает, в голове будут снова прорастать «сорняки».
📌 Что означает -ден де?
Это конструкция сравнения. Она означает, что одно — важнее, сильнее, ценнее, лучше — чем другое.
🛠 Как строится фраза?
🔹 -ден / -дан / -тан / -тен — указывает, с чем сравнивается (в русском — «чем»)
- де — усиливающая частица, добавляет значение «ещё», «даже»
🔹 После этой конструкции ставится прилагательное. Оно может быть:
— либо с суффиксом сравнения -рақ, -рек, -лау, -леу (жақсырақ, үлкенірек, сабырлылау, жеңілдеу)
— либо уже сравнительное по смыслу (маңызды, құнды, артық и др.), такие слова выражают превосходство без суффикса.
📌 Устойчивые выражения:
✔️ Денсаулық байлықтан да маңызды.
Здоровье важнее богатства.
✔️ Кешірім кек алудан да абзал.
Прощение благороднее мести.
✔️ Іс сөзден де маңызды.
Дело важнее слов.
✔️ Уақыт ақшадан да қымбат.
Время дороже денег.
📌 Примеры с суффиксами -рақ / -рек:
✔️ Бүгінгі күн кешегіден де жылырақ.
Сегодняшний день теплее, чем вчерашний.
✔️ Бұл үй ана үйден де кеңірек.
Этот дом просторнее, чем тот.
✔️ Жаңа жоспар ескісінен де тиімдірек.
Новый план эффективнее старого.
📌 Примеры с суффиксами -лау / -леу:
✔️ Ол менен де сабырлылау.
Он спокойнее меня.
✔️ Бұл әдіс бұрынғысынан да жеңілдеу.
Этот способ проще прежнего.
✔️ Бұл бала басқалардан да ақылдылау.
Этот ребёнок умнее других.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
өткеніңді өшіре алмасаң — если не можешь стереть своё прошлое
(өткен — прошедшее, -ің — твоё, өшіру — стирать, алмау — не мочь)
оны алмастыр — замени его
(ол — он, алмастыру — заменять)
кейде — иногда
жағымсыз ойлар — неприятные мысли
(жағымсыз — неприятный, ой — мысль)
ауыр естеліктер — тяжёлые воспоминания
(ауыр — тяжёлый, естелік — воспоминание)
өмір сүруге — чтобы жить
(өмір сүру — жить)
кедергі келтіреді — мешают
(кедергі келтіру — мешать)
жүректегі — в сердце
(жүрек — сердце, -тегі — в, внутри)
мүлде өшіріп тастау — полностью стереть
(мүлде — совсем, полностью, өшіру — стереть, тастау — выбросить, усилит. частица)
мүмкін емес — невозможно
(мүмкін — возможно, емес — не)
ендеше — значит, тогда
не істеу керек? — что делать?
(істеу — делать, керек — нужно)
өткен өміріңнің тұтқыны — пленник своего прошлого
(өткен өмір — прошлая жизнь, тұтқын — пленник)
теріс ойлардың жетегінде кетпес үшін — чтобы не поддаться негативным мыслям
(теріс ойлар — негативные мысли, жетек — влияние, кетпеу — не поддаться)
ол үшін — для этого
(ол — это, үшін — для)
өмірімізді толықтыру — наполнение нашей жизни
(өмір — жизнь, -іміз — наша, толықтыру — наполнение)
жаңа оқиғалармен — новыми событиями
(оқиға — событие)
жаңа адамдармен — новыми людьми
(адам — человек)
жаңа мақсаттармен — новыми целями
(мақсат — цель)
толықтыруды үйренуіміз керек — мы должны научиться наполнять
(үйрену — учиться, -іміз керек — мы должны)
сені қажытқан нәрселер — вещи, которые тебя изнуряют
(қажыту — изнурять, нәрсе — вещь)
де маңызды — тоже важны, более важные
(маңызды — важный)
саған күш пен шабыт беретін — дающие тебе силу и вдохновение
(күш — сила, шабыт — вдохновение)
жаңа дүниелер — новые вещи, явления
(дүние — вещь, мир)
табылмайынша — пока не найдутся
(табылу — находиться, -майынша — пока не…)
санадағы арамшөптер — сорняки в сознании
(сана — сознание, арамшөп — сорняк)
қайтадан өсіп шыға береді — снова будут прорастать
(қайтадан — снова, өсу — расти, шығу — выходить, бере беру — продолжать действие)
өмір сүруге тұрарлық нәрсе — то, ради чего стоит жить
(тұрарлық — достойный, стоящий, нәрсе — вещь)
тап — найди
(табу — находить)
өміріңді сол адамдар мен сол істерге арна — посвяти свою жизнь этим людям и делам
(өмірің — твоя жизнь, іс — дело, арнау — посвящать)
назар аудару — обратить внимание
(назар — внимание, аудару — обратить)
соның айналасына оқиғалар мен жоспарлар құру — строить события и планы вокруг этого
(айналасы — окружение, оқиға — событие, жоспар — план, құру — строить, составлять)
әсерін азайту — уменьшить влияние
(әсер — влияние, эффект, азайту — уменьшить)
📅 48-КҮН / 48-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
💨 ЖЕЛ ҚАЛАЙ ПАЙДА БОЛАДЫ?
АК ВОЗНИКАЕТ ВЕТЕР?
📌 Глагол дня: соғу – дуть (о ветре)
Жел — бұл ауаның жер бетінде бір орыннан екінші орынға қозғалуы.
Ветер — это движение воздуха по поверхности Земли с одного места на другое.
Ол Күннің Жерді біркелкі қыздырмауынан туындайды.
Он возникает из-за неравномерного нагрева Земли Солнцем.
Мысалы, күн экваторды көбірек қыздырса, полюстер мен теңіз жағалары суық болып қалады.
Например, Солнце сильнее нагревает экватор, а полюса и морские побережья остаются холодными.
Жылы ауа жеңіл болғандықтан жоғары көтеріледі, ал оның орнын ауыр, суық ауа басады.
Тёплый воздух, будучи лёгким, поднимается вверх, а его место занимает холодный и тяжёлый воздух.
Осы ауысу кезінде ауа ағысы — яғни жел соғып, қозғалысқа түседі.
Во время этого перемещения возникает поток воздуха — ветер дует и начинает движение.
Желдің бағытына Жердің өз осінен айналуы әсер етеді.
На направление ветра влияет вращение Земли вокруг своей оси.
Бұл құбылыс Кориолис күші деп аталады.
Это явление называется силой Кориолиса.
Сонымен қатар, таулар, жазықтар, ормандар мен ғимараттар да желдің бағыты мен күшіне әсерін тигізеді.
Кроме того, горы, равнины, леса и здания тоже влияют на силу и направление ветра.
Ашық жазық далаларда жел қатты соғады, ал орман ішінде баяу соғады.
В открытых степях ветер дует сильно, а в лесу — слабо.
Жел — табиғаттың маңызды құбылысы.
Ветер — важное природное явление.
Ол бұлттарды қозғалтады, жаңбыр мен қар әкеледі, кемелерді жүздіріп, жел диірмендерін айналдырады.
Он двигает облака, приносит дождь и снег, заставляет плыть корабли и вращает ветряные мельницы.
Кейде жел тыныш, ал кейде өте қатты соғады.
Иногда ветер тихий, а иногда дует очень сильно.
📘 ГРАММАТИКА: Себеп-салдар салалас сөйлемдер
(Причинно-следственные предложения)
🧩 Пример из текста:
Жылы ауа жеңіл болғандықтан жоғары көтеріледі, ал оның орнын ауыр, суық ауа басады.
Поскольку тёплый воздух лёгкий, он поднимается вверх, а его место занимает холодный воздух.
📖 -ғандықтан / -гендіктен — это суффиксы, которые выражают причину действия.
Они соединяют два действия в одно причинно-следственное предложение:
👉 Почему? Потому что...
🛠 Как строится:
етістік (глагол) + -ған / -ген + -дықтан / -діктен
Примеры образования:
- болу (быть) → болғандықтан — потому что был / так как был
- келу (приходить) → келгендіктен — потому что пришёл
- жауу (идти — о дожде) → жауғандықтан — потому что шёл дождь
📑 Примеры предложений:
Ол ауырғандықтан, сабаққа келген жоқ.
Потому что он болел, он не пришёл на урок.
Жаңбыр жауғандықтан, далаға шықпадық.
Из-за дождя мы не вышли на улицу.
Көлік бұзылғандықтан, кешігіп қалдық.
Мы опоздали, потому что машина сломалась.
Күн суық болғандықтан, бәрі жылы киінді.
Поскольку было холодно, все оделись тепло.
Интернет өшіп қалғандықтан, тапсырманы жібере алмадым.
Поскольку отключили интернет, я не смог отправить задание.
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
жел қалай пайда болады? — как возникает ветер?
(жел — ветер, қалай — как, пайда болу — возникать)
жел — ветер
(жел — воздух, ветер)
ауа — воздух
жер беті — поверхность Земли
(жер — земля, беті — поверхность)
қозғалуы — движение
(қозғалу — двигаться, отглагольное существительное)
Күннің Жерді біркелкі қыздырмауынан — из-за неравномерного нагрева Земли Солнцем
(Күн — Солнце, Жер — Земля, қыздырмау — не нагревать, біркелкі — равномерно, -нан — из-за)
туындайды — возникает
(туындау — возникать)
мысалы — например
Күн экваторды көбірек қыздырса — если Солнце сильнее нагревает экватор
(экватор — экватор, көбірек — больше, қыздыру — нагревать, -са — если)
полюстер мен теңіз жағалары — полюса и морские побережья
(полюс — полюс, теңіз — море, жаға — берег, -лары — мн. число)
суық болып қалады — остаются холодными
(суық — холодный, болу — быть, қалу — оставаться)
жылы ауа — тёплый воздух
(жылы — тёплый)
жеңіл болғандықтан — поскольку лёгкий
(жеңіл — лёгкий, -дықтан — потому что)
жоғары көтеріледі — поднимается вверх
(жоғары — вверх, көтерілу — подниматься)
оның орнын — его место
(орын — место, винит. падеж)
ауыр, суық ауа — тяжёлый, холодный воздух
(ауыр — тяжёлый, суық — холодный)
басады — занимает
(басу — занимать)
осы ауысу кезінде — во время этого перемещения
(осы — этот, ауысу — перемещение, кезінде — во время)
ауа ағысы — поток воздуха
(ауа — воздух, ағыс — поток)
яғни — то есть
жел соғып — ветер дует
(жел — ветер, соғу — дуть, деепричастие)
қозғалысқа түседі — приходит в движение
(қозғалыс — движение, түсу — входить в состояние)
желдің бағытына — на направление ветра
(бағыт — направление, -на — на)
Жердің өз осінен айналуы — вращение Земли вокруг своей оси
(өз осі — своя ось, айналу — вращаться)
әсер етеді — влияет
(әсер ету — влиять)
құбылыс — явление
Кориолис күші — сила Кориолиса
(Кориолис — Кориолис, күш — сила)
деп аталады — называется
(атау — называть, -лады — страд. залог)
сонымен қатар — кроме того
(сонымен — таким образом, қатар — вместе с тем)
таулар, жазықтар, ормандар мен ғимараттар — горы, равнины, леса и здания
(тау — гора, жазық — равнина, орман — лес, ғимарат — здание)
желдің бағыты мен күшіне әсерін тигізеді — влияют на направление и силу ветра
(бағыт — направление, күш — сила, әсерін тигізу — оказывать влияние)
ашық жазық далаларда — в открытых степях
(ашық — открытый, жазық — равнинный, дала — степь, -да — в)
жел қатты соғады — ветер дует сильно
(қатты — сильно, соғу — дуть)
орман ішінде — в лесу
(орман — лес, ішінде — внутри)
баяу соғады — дует слабо
(баяу — медленно, соғу — дуть)
табиғаттың маңызды құбылысы — важное природное явление
(табиғат — природа, маңызды — важный, құбылыс — явление)
бұлттарды қозғалтады — двигает облака
(бұлт — облако, қозғалту — двигать, винит. падеж)
жаңбыр мен қар әкеледі — приносит дождь и снег
(жаңбыр — дождь, қар — снег, әкелу — приносить)
кемелерді жүздіріп — заставляя плыть корабли
(кеме — корабль, жүздіру — заставлять плыть, дееприч.)
жел диірмендерін айналдырады — вращает ветряные мельницы
(жел диірмені — ветряная мельница, айналдыру — вращать)
кейде — иногда
тыныш — тихий, спокойный
өте қатты соғады — дует очень сильно
(өте — очень, қатты — сильно, соғу — дуть)
📅 49-КҮН / 49-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
💧 ЖУЫНУ — ТЕК ТАЗАЛЫҚ ЕМЕС
УМЫВАНИЕ — ЭТО НЕ ТОЛЬКО ЧИСТОТА
📌 Глагол дня: жуыну – умываться
Бала күнімде таңертең жуынуды ұната қоймайтынмын — бұл уақытты босқа кетіру сияқты көрінетін.
В детстве я не любил умываться по утрам — казалось, это тратит время.
Өссем де бірақ менің әдетім сол күйінде қалып қойды — таңертең автоматты түрде жуынамын.
Я вырос, привычка осталась со мной — я умываюсь утром автоматически.
Бұл іс тек тазалық үшін ғана емес, сергектік үшін де қажет.
Эта процедура нам нужна не только для чистоты, но и для бодрости.
Жуыну кезінде біз ұйқыдан оянып, есімізді жиғандай боламыз — бұған су жақсы көмектеседі.
Во время умывания мы как будто включаемся, приходим в себя после сна — вода в этом хорошо помогает.
Кейбіреулер салқын сумен жуынғанды ұнатады, ал басқалар жылы не орташа сумен жуынғанды жөн көреді.
Некоторые любят умываться холодной водой, а другие предпочитают тёплую или среднюю.
«Жапон мәдениетінде таңғы жуыну — ерекше рәсім: су тек денені емес, ойды да тазартады деп есептеледі.»
«В японской культуре утреннее умывание — это особый ритуал: считается, что вода очищает не только тело, но и мысли.»
Мен бұған кейде келісемін. Жұмыста кейде ойымды жинақтап, өзімді ретке келтіру үшін жуынатын кездерім болады.
С этим я порой соглашаюсь. Я иногда умываюсь на работе, когда мне нужно собраться и привести мысли в порядок.
Дәліздегі жуынатын бөлмеге кіріп, салқын сумен бетімді жуғанда, басымдағы ойлар бірден реттеле бастайды.
Зашёл в ванную комнату, умыл лицо прохладной водой — и мысли в голове сразу пришли в порядок.
📘 ГРАММАТИКА: Өздік етістіктер / Возвратные глаголы в казахском языке
🤔 Сегодня мы разберем возвратные глаголы, тк. жуыну это возвратный глагол.
📖 Өздік етістік — это глагол, который показывает, что действие совершается над самим собой.
Они отвечают на вопрос: «Кімнің үстінен? Өзінің үстінен» (над кем совершается действие? Над собой).
🔁 В русском языке им соответствуют глаголы с -ся:
умываться, одеваться, прятаться, укрываться, мыться, лечь, вставать и т.д.
🛠 етістік (глагол) + -ыну / -іну / -ну / -үну
📑 Примеры:
жуу → жуыну — мыть → умываться
кию → киіну — надевать → одеваться
тағу → тағыну — пристёгивать → надеваться (аксессуар)
шешу → шешіну — снимать → раздеваться
жасыру → жасырыну — прятать → прятаться
көму → көміну — закапывать → зарываться
ілу → іліну — вешать → повиснуть, зацепиться
жабу → жабыну — закрывать → укрываться
қарау → қарану — смотреть → осматриваться
сүрту → сүртіну — тереть → вытираться
тию → тиіну — касаться → прикоснуться
шайқау → шайқану — трясти → трястись
орау → орану — заворачивать → закутаться
иіскеу → иіскіну — нюхать → нюхаться
сүю → сүйіну — прижимать → прижаться
ұру → ұрыну — ударить → натолкнуться
ену → еніну — входить → вползти, проникнуть
шегу → шегіну — отталкивать → отступить
тарту → тартыну — тянуть → отстраняться
жантайю → жантайыну — прилечь → лечь набок
қыстыру → қыстырыну — вставлять → втиснуться
тығу → тығыну — засовывать → спрятаться
сіңіру → сіңіну — впитывать → впитаться
жайғастыру → жайғасыну — размещать → разместиться
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
жуыну — тек тазалық емес — умывание — это не только чистота
(жуыну — умываться, отглагольное сущ., тек — только, тазалық — чистота, емес — не)
бала күнімде — в детстве
(бала — ребёнок, күн — день, -імде — в мой день = в детстве)
таңертең — утром
жуынуды — умываться (винит. падеж от жуыну)
ұната қоймайтынмын — не особенно любил
(ұнату — любить, -майтынмын — я не..., с оттенком частоты/обычности)
уақытты босқа кетіру — тратить время зря
(уақыт — время, босқа — впустую, кетіру — тратить, отпускать)
сияқты көрінетін — казалось
(сияқты — как будто, көріну — казаться, -етін — прош. вр.)
өссем де — хотя я вырос
(өсу — расти, -сем — если я, де — хотя)
әдетім — моя привычка
(әдет — привычка, -ім — моя)
сол күйінде қалып қойды — осталась в том же виде
(сол — та, күй — состояние, қалып қою — застыть, остаться)
автоматты түрде — автоматически
(автоматты — автоматический, түрде — в виде, способом)
жуынамын — умываюсь (жуыну — умываться, -мын — я)
іс — дело, действие
тек тазалық үшін ғана емес — не только ради чистоты
(тек — только, тазалық — чистота, үшін — ради, ғана емес — не только)
сергектік үшін де — и для бодрости тоже
(сергектік — бодрость, үшін — для, де — тоже)
қажет — необходимо
жуыну кезінде — во время умывания
(жуыну — умывание, кезінде — во время)
ұйқыдан оянып — проснувшись ото сна
(ұйқы — сон, ояну — просыпаться, дееприч.)
есімізді жиғандай боламыз — как будто приходим в себя
(ес — сознание, жию — собирать, -ғандай — как будто, болу — быть)
бұған — с этим, на это
(бұл — это, -ған — к этому / на это, направительный падеж)
су жақсы көмектеседі — вода хорошо помогает
(су — вода, жақсы — хорошо, көмектесу — помогать)
кейбіреулер — некоторые (из людей)
салқын сумен жуынғанды ұнатады — любят умываться холодной водой
(салқын — холодный, су — вода, -мен — с, жуынғанды — умываться как объект, ұнату — любить)
басқалар — другие
жылы не орташа сумен — тёплой или средней водой
(жылы — тёплый, орташа — средний, су — вода, -мен — с)
жуынғанды жөн көреді — предпочитают умываться
(жуыну — умываться, жөн көру — считать правильным, предпочитать)
жапон мәдениетінде — в японской культуре
(жапон — японский, мәдениет — культура, -інде — в)
таңғы жуыну — утреннее умывание
(таңғы — утренний, жуыну — умывание)
ерекше рәсім — особый ритуал
(ерекше — особый, рәсім — обряд, ритуал)
су тек денені емес, ойды да тазартады — вода очищает не только тело, но и мысли
(дене — тело, ой — мысль, тек ... емес, ... да — не только ..., но и ..., тазарту — очищать)
деп есептеледі — считается
(есептеу — считать, -леді — страдательный залог)
мен бұған кейде келісемін — я с этим иногда соглашаюсь
(мен — я, бұған — с этим, кейде — иногда, келісу — соглашаться)
жұмыста — на работе
кейде — иногда
ойымды жинақтап — собрав свои мысли
(ой — мысль, -ым — моя, жинақтау — собирать, дееприч.)
өзімді ретке келтіру үшін — чтобы привести себя в порядок
(өзім — себя, ретке келтіру — привести в порядок, үшін — для)
жуынатын кездерім болады — бывают моменты, когда умываюсь
(жуынатын — умываюсь (причастие), кез — момент, -дерім — мои моменты, болу — быть)
дәліздегі жуынатын бөлме — ванная комната в коридоре
(дәліз — коридор, -дегі — в, жуынатын бөлме — ванная комната)
кіріп — зайдя (кіру — заходить, дееприч.)
салқын сумен бетімді жуғанда — когда умываю лицо холодной водой
(бет — лицо, -ім — моё, жуу — умывать, -ғанда — когда)
басымдағы ойлар — мысли в голове
(бас — голова, -ымдағы — в моей, ойлар — мысли)
бірден реттеле бастайды — сразу приходят в порядок
(бірден — сразу, реттелу — упорядочиваться, бастау — начинать)
📅 50-КҮН / 50-Й ДЕНЬ
📹 Видео к уроку
🗣 ҚАЛАЙ ШЕТ ТІЛІНДЕГІ СӨЙЛЕУДІ ТҮСІНУГЕ ҮЙРЕНУГЕ БОЛАДЫ?
КАК НАУЧИТЬСЯ ПОНИМАТЬ ИНОСТРАННУЮ РЕЧЬ?
📌 Глагол дня: түсіну – понимать
Стив Крашеннің айтуынша, тіл үйренудің кілті - түсінікті болатын материал.
По словам Стивена Крашена, ключ к изучению языка - это понятный материал.
Адам 90–95% (тоқсан-тоқсан бес пайыз) түсінсе, қалғанын ми өзі болжайды.
Если человек понимает 90–95 %, остальное мозг способен угадать.
Бұл - тілді қарапайым түрде меңгерудің ең тиімді жолы.
Это - самый естественный и эффективный способ освоить язык.
Түсіну үшін, алдымен жеңіл әрі қызықты фильм, мультфильм немесе подкаст таңда.
Чтобы начать понимать, сначала выбери лёгкий и интересный фильм, мультфильм или подкаст.
Материал таныс болсын, бірақ аздап жаңа сөздер де кездессін.
Пусть материал будет в целом знакомым, но с небольшим количеством новых слов.
Күн сайын 15–30 (он бес - отыз) минут тыңда.
Слушай каждый день по 15–30 минут.
Алдымен субтитрмен, кейін - субтитрсіз.
Сначала с субтитрами, потом - без них.
Жеке сөздерге емес, жалпы мағынаға мән бер.
Обращай внимание не на отдельные слова, а на общий смысл.
Қайталап тыңдау да пайдалы - әр тыңдауда жаңа нәрсені түсіне бастайсың.
Повторное прослушивание тоже полезно - с каждым разом начинаешь понимать что-то новое.
Ми тілдік құрылымды өзі қалыптастырады.
Мозг сам формирует языковые шаблоны.
Уақыт өте келе, сен жай ғана тыңдамайсың, түсініп тыңдай бастайсың.
Со временем ты перестанешь просто слушать - начнёшь слушать с пониманием.
Тыңдауды әдетке айналдыр - шет тілін бір күні өзің түсініп кеткеніңді байқамай қаласың.
Сделай слушание привычкой - и однажды сам не заметишь, как начнёшь понимать иностранную речь.
📘 ГРАММАТИКА: БҰЙРЫҚ РАЙ
Повелительное наклонение в казахском языке
🧩 Пример из текста:
Материал таныс болсын, бірақ аздап жаңа сөздер де кездессін.
Пусть материал будет знакомым, но пусть встретятся и немного новых слов.
📖 Бұйрық рай — форма, которая выражает:
🔹 приказ (Бар! — Иди!)
🔹 просьбу (Келіңіз! — Придите!)
🔹 предложение к действию (Кетейік! — Давайте уйдём)
🔹 пожелание (Келсін! — Пусть придёт)
📌 Окончания различаются по лицам, числу и степени вежливости.
👥 2-ЖАҚ ЖЕКЕ / 2 ЛИЦО, ЕД. ЧИСЛО (СЕН)
Форма: основа глагола
🔹 Кел! — Иди!
🔹 Оқы! — Читай!
🔹 Жаз! — Пиши!
👥 2-ЖАҚ КӨПШЕ / 2 ЛИЦО, МН. ЧИСЛО (СЕНДЕР)
Суффикс: –ңдар / –ңдер
(–ңдар после твёрдых гласных, –ңдер после мягких)
🔹 Келіңдер! — Идите!
🔹 Тыңдаңдар! — Слушайте!
🔹 Жазыңдар! — Пишите!
👥 2-ЖАҚ СЫПАЙЫ / 2 ЛИЦО, ЕД. ЧИСЛО, ВЕЖЛ. (СІЗ)
Суффикс: –ңыз / –ңіз
(по гармонии гласных)
🔹 Келіңіз! — Придите!
🔹 Отырыңыз! — Садитесь!
🔹 Жазыңыз! — Напишите!
👥 2-ЖАҚ СЫПАЙЫ КӨПШЕ / ВЕЖЛ. МН. ЧИСЛО (СІЗДЕР)
Суффикс: –ңыздар / –ңіздер
🔹 Келіңіздер! — Придите!
🔹 Тыңдаңыздар! — Слушайте!
🔹 Барыңыздар! — Идите!
👥 3-ЖАҚ / 3 ЛИЦО (ОЛ /ОЛАР)
Суффикс: –сын / –сін
(–сын после твёрдых гласных, –сін после мягких)
🔹 Келсін. — Пусть придёт.
🔹 Болсын. — Пусть будет.
🔹 Кездессін. — Пусть встретятся.
🔹 Айтсын. — Пусть скажет.
👥 1-ЖАҚ КӨПШЕ / 1 ЛИЦО, МН. ЧИСЛО (БІЗ)
Суффикс: –йық / –йік
(–йық после твёрдых гласных, –йік после мягких)
🔹 Барайық! — Давайте пойдём!
🔹 Бастайық! — Давайте начнём!
🔹 Тыңдайық! — Давайте послушаем!
🧶 ҚОСЫМША / ДОПОЛНИТЕЛЬНО
🔹 Мягкое побуждение: –шы / –ші
Айтшы! — Ну скажи!
Келші! — Ну приди!
🔹 Отрицательная форма:
Барма! — Не иди!
Келмеңдер! — Не приходите!
Айтпаңыз! — Не говорите!
📌 ҚОРЫТЫНДЫ / ИТОГО
🔹 1 л. мн. ч. — –йық / –йік
🔹 2 л. ед. ч. — основа
🔹 2 л. мн. ч. — –ңдар / –ңдер
🔹 2 л. вежл. ед. — –ңыз / –ңіз
🔹 2 л. вежл. мн. — –ңыздар / –ңіздер
🔹 3 л. — –сын / –сін
📓 СӨЗДІК / СЛОВАРЬ
қалай — как
шет тілі — иностранный язык
(шет — внешний, тіл — язык)
шет тіліндегі — в иностранном языке
(-дегі — аффикс местонахождения)
сөйлеу — речь, говорение (инфинитив от сөйлеу — говорить)
сөйлеуді — речь (винительный падеж: -ді)
түсінуге — чтобы понимать (направит. падеж: -ге, от түсіну — понимать)
үйренуге — чтобы учиться (направит. падеж: -ге, от үйрену — учиться)
болады — можно, возможно (болу — быть)
айтуынша — по словам (айту — говорить, -ынша — по словам, согласно)
тіл үйрену — изучение языка
(үйрену — учить, изучать)
кілт — ключ
түсінікті болатын материал — материал, который будет понятным
(түсінікті — понятный, болатын — который будет, материал — материал)
түсінсе — если понимает (түсіну — понимать, -се — если)
қалғанын — остальное (қалған — оставшийся, -ын — винит. падеж)
ми — мозг
болжайды — предсказывает, догадывается (болжау — предсказывать)
қарапайым түрде — в простой форме
(қарапайым — простой, түр — форма, -де — местный падеж)
меңгерудің — освоения (меңгеру — овладевать, -дің — родит. падеж)
ең тиімді жолы — самый эффективный способ
(ең — самый, тиімді — эффективный, жол — путь, способ, -ы — притяж. окончание)
түсіну үшін — чтобы понимать
(түсіну — понимать, -үшін — для того чтобы)
алдымен — сначала
жеңіл әрі қызықты фильм — лёгкий и интересный фильм
(жеңіл — лёгкий, қызықты — интересный, әрі — и, фильм — фильм)
мультфильм — мультфильм
подкаст — подкаст
таңда — выбери (повелительное наклонение от таңдау — выбирать)
таныс болсын — пусть будет знакомым
(таныс — знакомый, болу — быть, -сын — пусть)
аздап жаңа сөздер — немного новых слов
(аздап — немного, жаңа — новый, сөздер — слова)
кездессін — пусть встретятся (кездесу — встречаться, желательная форма)
күн сайын — каждый день
(күн — день, -сайын — каждый)
тыңда — слушай (повелительное наклонение от тыңдау — слушать)
субтитрмен — с субтитрами (-мен — с)
субтитрсіз — без субтитров (-сіз — без)
жеке сөздерге емес — не на отдельные слова
(жеке — отдельный, сөздер — слова, -ге — направит. падеж, емес — не)
жалпы мағына — общий смысл
(жалпы — общий, мағына — значение, смысл)
мән бер — обрати внимание (мән беру — придавать значение)
қайталап тыңдау — повторное слушание
(қайталау — повторение, тыңдау — слушание)
пайдалы — полезно
әр тыңдауда — в каждом прослушивании
(әр — каждый, тыңдау — слушание, -да — местный падеж)
жаңа нәрсе — новая вещь
(жаңа — новый, нәрсе — вещь)
түсіне бастайсың — начинаешь понимать
(түсіну — понимать, бастау — начинать, -сың — ты)
тілдік құрылым — языковая структура
(тіл — язык, -дік — аффикс прилагательного, құрылым — структура)
қалыптастырады — формирует (қалыптастыру — формировать)
уақыт өте келе — со временем
(уақыт — время, өте — проходя, келе — при наступлении)
тыңдамайсың — не слушаешь
(тыңдау — слушать, -май — отрицание, -сың — ты)
түсініп тыңдай бастайсың — начинаешь слушать с пониманием
(түсіну — понимать, тыңдау — слушать, бастау — начинать, -сың — ты)
тыңдауды әдетке айналдыр — сделай слушание привычкой
(тыңдау — слушание, әдет — привычка, -ке — направит. падеж, айналдыру — превращать)
шет тілін — иностранный язык (винит. падеж: -ін)
өзің — сам
түсініп кеткеніңді байқамай қаласың — не заметишь, как понял
(түсініп кету — понять, байқау — заметить, -май — не, қалу — случайно, -сың — ты)
© Татьяна Валяева, 20072025