|
Фразеологизмы
| |
Пословицы
Родина, Народ
Семья, Дети
Дружба, Вражда
Труд, Дело
Учение, Мудрость
| |
Слово, Речь, Язык
Добро, Зло
Богатство, Бедность
Смелость, Риск
Цель, Мечта
Здоровье
| |
Еда (хлеб)
Разные
| |
Если хотите сказать
|
|
1
|
Сөз қадірін білмеген өз қадірін білмейді. | Кто слово не ценит, тот себя не ценит. |
Söz qadırın bılmegen öz qadırın bılmeidı.
| |
Жанған от тәнді жылытады, жақсы сөз жанды жылытады. | Зажжённый огонь тело греет, доброе слово – душу. |
Janğan ot tändı jylytady, jaqsy söz jandy jylytady.
| |
Қиыстырып қаласаң отын жанар, қиыстырып айтсаң халық нанар. | Если ладно сложишь, дрова загорятся, если складно скажешь, люди поверят. |
Qiystyryp qalasañ otyn janar, qiystyryp aitsañ halyq nanar.
| |
Ми ойлағанды тіл тындырады. | Что в голове зарождается, язык на свет выдает. |
Mi oilağandy tıl tyndyrady.
| |
Жыланның уы – тісінде, адамның уы – тілінде. | Яд змеи – в зубах, яд человека – в языке. |
Jylannyñ uy – tısınde, adamnyñ uy – tılınde.
| |
Жаман сөз жылатады, жақсы сөз жұбатады. | Плохое слово до слёз доводит, хорошее слово утешает. |
Jaman söz jylatady, jaqsy söz jūbatady.
| |
Құлаққа кірген суық сөз – көңіліңе барып мұз болар. | Вошедшее в ухо холодное слово, в душе льдом становится. |
Qūlaqqa kırgen suyq söz – köñılıñe baryp mūz bolar.
| |
Жаман сөз – жанға кірген тікен. | Дурное слово занозой вонзается в душу. |
Jaman söz – janğa kırgen tıken.
| |
Өсекшінің тілі қышып тұрады. | У сплетника язык чешется. |
Ösekşınıñ tılı qyşyp tūrady.
| |
Көп сөз – күміс, аз сөз – алтын. | Многословие – серебро, молчание – золото. |
Köp söz – kümıs, az söz – altyn.
|
2
|
Айтылған сөз – атылған оқпен бірдей. | Сказанное слово выстрелянной пуле подобно. |
Aitylğan söz – atylğan oqpen bırdei.
| |
Ойнап айтсаң да ойлап айт. | Даже говоря в шутку, продумав говори. |
Oinap aitsañ da oilap ait.
| |
Жүздің көркі – көз, ауыз көркі – сөз. | Глаза украшают лицо, слово украшает уста. |
Jüzdıñ körkı – köz, auyz körkı – söz.
| |
Әңгіме жол қысқартады. | Приятная беседа дорогу сокращает. |
Äñgıme jol qysqartady.
| |
Жақсы сөз – жан азығы. | Хорошее слово – пища для души. |
Jaqsy söz – jan azyğy.
| |
Оқығаныңды айтпа, тоқығаныңды айт. | Говори не о том, что вычитал, а о том, что осмыслил. |
Oqyğanyñdy aitpa, toqyğanyñdy ait.
| |
Адамның өзі жетпеген жерге сөзі жетеді. | Куда человек сам не может ступить, дойдут его слова. |
Adamnyñ özı jetpegen jerge sözı jetedı.
| |
Сұраумен Меккеге барасың. | Спрашивая, можно до Мекки дойти. |
Sūraumen Mekkege barasyñ.
| |
Жомарт бергенін айтпас, ер айтқанынан қайтпас. | Щедрый о том, что отдал, не скажет, джигит от того, что сказал, не отступит. |
Jomart bergenın aitpas, er aitqanynan qaitpas.
| |
Ит үреді, керуен көшеді. | Собака лает, караван идёт. |
İt üredı, keruen köşedı.
|
3
|
Жақсының өзі де жақсы, сөзі де жақсы. | Умный и собой ладен и речь у него складная. |
Jaqsynyñ özı de jaqsy, sözı de jaqsy.
| |
Жіптің ұзыны, сөздің қысқасы жақсы. | Веревка хороша длинная, а речь – короткая. |
Jıptıñ ūzyny, sözdıñ qysqasy jaqsy.
| |
Тіл – көңілдің кілті. | Язык – ключ к душе человека. |
Tıl – köñıldıñ kıltı.
| |
Аузы жаман елді былғар. | Сплетник пачкает честных людей. |
Auzy jaman eldı bylğar.
| |
Жыртық үйді жел табар. | Ветер находит рваную юрту (правда побеждает ложь). |
Jyrtyq üidı jel tabar.
| |
Түйе көтермегенді тіл көтереді. | Что верблюд поднять не сможет, то поднимет язык. |
Tüie kötermegendı tıl köteredı.
| |
Көре-көре көсем болады, сөйлей-сөйлей шешен болады. | Много повидав, становятся вождями, много раз выступая, становятся ораторами. |
Köre-köre kösem bolady, söilei-söilei şeşen bolady.
| |
Қылышынан қан тамған батырды, тілінен бал тамған шешен аттан түсіріпті. | Батыра, с сабли которого капала кровь, заставил спешиться красноречивый, с языка которого капал мёд. |
Qylyşynan qan tamğan batyrdy, тілınen bal tamğan şeşen attan tüsırıptı.
| |
Жүздің көркі – көз, ауыз көркі – сөз, сөздің көркі – мақал. | Краса лица – глаза, краса уст – слово, краса слов – пословица. |
Jüzdıñ körkı – köz, auyz körkı – söz, sözdıñ körkı – maqal.
| |
Құрғақ сөз бас ауыртар. | Пустые слова тоже боль причиняют. |
Qūrğaq söz bas auyrtar.
|
4
|
Өнер алды – қызыл тіл. | Высшее искусство – красноречие. |
Öner aldy – qyzyl tıl.
| |
Тұз – астың дәмін келтıреді, мақал – сөздің мәнін келтіреді. | Соль проявит вкус пищи, пословица донесёт смысл речи. |
Tūz – astyñ dämıт keltıredı, maqal – sözdıñ mänın keltıredı.
| |
Ұзын шапан аяғыңа оралады, ұзын тıл мойныңа оралады. | Длинный чапан обвивает ноги, а длинный язык – шею. |
Ūzyn şapan aiağyña oralady, ūzyn tıl moinyña oralady.
| |
Көзбен көрген анық, құлақпен естіген танық. | Увиденное глазами – правда, услышанное ушами – неизвестность (Не всё то правда, что люди говорят). |
Közben körgen anyq, qūlaqpen estıgen tanyq.
| |
У ішкен бір рет өледі, ант бұзған мың рет өледі. | Принявший яд умирает один раз, нарушивший клятву – тысячу раз. |
U ışken bır ret öledı, ant būzğan myñ ret öledı.
| |
Тура сөз туғанына жақпас. | Правдивое слово родному не по душе (правда глаза колет). |
Tura söz tuğanyna jaqpas.
| |
Жаман айтпай, жақсы жоқ. | Не сказав плохое, не будет хорошего (нет худа без добра). |
Jaman aitpai, jaqsy joq.
| |
Білген тауып айтады, білмеген қауып айтады. | Знающий скажет умело, невежда укусит словами. |
Bılgen tauyp aitady, bılmegen qauyp aitady.
| |
Бал тамған тıлден у да тамады. | С языка, источающего мёд, может и яд капать. |
Bal tamğan tılden u da tamady.
| |
Сөз қуған пәлеге жолығады, жол қуған олжаға жолығады. | Кто болтает – по миру пойдёт, кто действует – добра наживёт. |
Söz quğan pälege jolyğady, jol quğan oljağa jolyğady.
|
5
|
Алмас қылыш майданда серік, асыл сөз майданда да, сайранда да серік. | Алмазный клинок – друг в бою, доброе слово – друг и в бою и на пиру. |
Almas qylyş maidanda serık, asyl söz maidanda da, sairanda da serık.
| |
Аз сөйле, көп істе. | Меньше говори, больше делай. |
Az söile, köp ıste.
| |
Тау мен тасты су бұзар, адамзатты сөз бұзар. | Вода горы и камни разрушает, слово дружбу разбивает. |
Tau men tasty su būzar, adamzatty söz būzar.
| |
Жақсы сөз – жарым ырыс. | Доброе слово – половина блага. |
Jaqsy söz – jarym yrys.
| |
Аз сөйле, көп сөйле, ойланып сөйле. | Много или мало говоришь – говори подумав. |
Az söile, köp söile, oilanyp söile.
| |
Каhарлы сөз қамал бұзар. | Мужественное слово и крепости покоряет. |
Kaharly söz qamal būzar.
| |
Қылыш жарасы бітер, тіл жарасы бітпес. | Рана от копья затянется, рана от слова останется. |
Qylyş jarasy bıter, tıl jarasy bıtpes.
| |
Орынсыз сөз өзіңе тиер. | Слово не к месту сказать, только себя наказать. |
Orynsyz söz özıñe tier.
| |
Ауыр жүк иығыңды басар, ауыр сөз еңсеңді басар. | Тяжёлая ноша на плечи давит, от тяжёлого слова духом падаешь. |
Auyr jük iyğyñdy basар, auyr söz eñseñdı basar.
| |
Тіл тікенді де алады. | Язык и занозу вынимает. |
Tıl tıkendı de alady.
|
6
|
Шебердің қолы ортақ, шешеннің сөзі ортақ. | Руки мастера и язык оратора – для всего народа. |
Şeberdıñ qoly ortaq, şeşennıñ sözı ortaq.
| |
Аз сөйлесең де саз сөйле. | Говори редко, но метко. |
Az söileseñ de saz söile.
| |
Өткен күн оралмас, құнды сөз жоғалмас. | Прожитый день не вернётся, а мудрое слово останется. |
Ötken kün oralmas, qūndy söz joğalmas.
| |
Сиыр мүйізінен жазады, адам тілінен жазады. | Корове беды приносят рога, человек страдает из-за языка. |
Siyr müiızınen jazady, adam tılınen jazady.
| |
Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл. | Стремись изучить язык семи народов и семь разных наук. |
Jetı jūrttyñ tılın bıl, jetı türlı bılım bıl.
| |
Қол шешпеген түйінді тіл шешеді. | Узел, непосильный рукам, языку под силу. |
Qol şeşpegen tüiındı tıl şeşedı.
| |
Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады. | Язык камни разбивает, камень не разобъёт, так голову расшибёт. |
Tıl tas jarady, tas jarmasa, bas jarady.
| |
Тілде тиек жоқ. | Язык ограды не имеет. |
Tılde tiek joq.
| |
Балаға өз тіліңмен сөйлеме, өз тілімен сөйле. | Не говори ребёнку своим языком, а говори его языком. |
Balağa öz tılıñmen söileme, öz tılımen söile.
| |
Тіл – асыл ойдың бұлағы. | Язык – источник мудрости. |
Tıl – asyl oidyñ būlağy.
|
7
|
Ана тілің алпыс тілге татиды. | Родной язык стоит шестидесяти других языков. |
Ana tılıñ alpys tılge tatidy.
| |
Әрбір халық өзінің ана тілінде ғана бақытты. | Каждый народ счастлив только с родным языком. |
Ärbır halyq özınıñ ana tılınde ğana baqytty.
| |
Тәрбие тілден басталады. | Воспитание начинается с языка. |
Tärbie tılden bastalady.
| |
Тілін білмейтіндер емес, тілін білгісі келмейтіндер – мәңгүрт. | езумный не тот, кто не знает свой язык, а тот, кто не хочет знать свой язык. |
Tılın bılmeitınder emes, tılın bılgısı kelmeitınder – mäñgürt.
| |
Тіл – ұлттың сүйенетін тамыры, сыйынатын тәңірі. | Язык – корень, на который опирается нация, объект почитания. |
Tıl – ūlttyñ süienetın tamyry, syiynatyn täñırı.
| |
Тіл – атадан қалған асыл мұра. | Язык – благородное наследие предков. |
Tıl – atadan qalğan asyl mūra.
| |
Тіл – білім, тәрбие тұғыры. | Язык – пьедестал образования и воспитания. |
Tıl – bılım, tärbie tūğyry.
| |
Тіл – достықтың мерейі. | Язык – престиж дружбы. |
Tıl – dostyqtyñ mereiı.
| |
Тіл – мәдени қазынаның қайнар бұлағы. | Язык – источник культурного сокровища. |
Tıl – mädeni qazynanyñ qainar būlağy.
| |
Тілді қорлау – халықты қорлау. | Унижение языка – унижение народа. |
Tıldı qorlau – halyqty qorlau.
|
8
|
Тілі өлген ел – тірі өлген ел. | Народ с мёртвым языком – мёртвый народ. |
Tılı ölgen el – tırı ölgen el.
| |
Туған ел – тұғырың, туған тіл – қыдырың. | Родной народ – твой пьедестал, родной язык – твоя сопутствующая удача. |
Tuğan el – tūğyryñ, tuğan tıl – qydyryñ.
| |
Ұлттың қуаты – тілінде. | Мощь нации в её языке. |
Ūlttyñ quaty – tılınde.
| |
Ұлттың өшуі тілдің өшуінен басталады. | Исчезновение нации начинается с исчезновения его языка. |
Ūlttyñ öşuı tıldıñ öşuınen bastalady.
| |
Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ой өсіреді. | Материнское молоко увеличивает рост, родной язык увеличивает сознание. |
Ana sütı boi ösıredı, ana tılı oi ösıredı.
| |
Білім кілті – тіл. | Ключ к знаниям – язык. |
Bılım kıltı – tıl.
| |
Жылы-жылы сөйлесең, жылан іннен шығады. | На ласковую речь и змея из норы выползает. |
Jyly-jyly söileseñ, jylan ınnen şyğady.
| |
Ойламай сөйлеген, отты үрлегенмен тең. | Не подумав, болтаешь, огонь раздуваешь. |
Oilamai söilegen, otty ürlegenmen teñ.
| |
Жақсы сөзге жан семіреді. | От хорошего слова полнеет душа. |
Jaqsy sözge jan semıredı.
| |
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні. | Слов гора, а суть как крупица мала. |
Toqsan auyz sözdıñ tobyqtai tüiını.
|
9
|
Көңілдегі кір айтса кетеді, көйлектегі кір жуса кетеді. | Стирка одежду отмывает, хороший разговор душу очищает. |
Köñıldegı kır aitsa ketedı, köilektegı kır jusa ketedı.
| |
Тіл жердің астында жатқанды шығарады. | Язык докопается до того, что ещё под землей валяется. |
Tıl jerdıñ astynda jatqandy şyğarady.
| |
Тіл ащы да болар, тәтті де болар, жұмсақ та болар, қатты да болар. | Язык и горек, и сладок, бывает тверд, бывает мягок. |
Tıl aşşy da bolar, tättı de bolar, jūmsaq ta bolar, qatty da bolar.
| |
Тіл буынсыз, ой түпсіз. | Язык не знает преграды, мысли не знают конца. |
Tıl buynsyz, oi tüpsız.
| |
Көлді жел қозғайды, ойды сөз қозғайды. | Ветер озеро приводит в движение, слово – мысль. |
Köldı jel qozğaidy, oidy söz qozğaidy.
| |
Мақтаған жеткізер, шаққан өлтірер. | Похвальба вдохновит, колкость может убить. |
Maqtağan jetkızer, şaqqan öltırer.
| |
Сауатсыздың сөзіне сүрініп құларсың. | И о слово споткнёшься, если оно неграмотное. |
Sauatsyzdyñ sözıne sürınıp qūlarsyñ.
| |
Жақсы сөйлесе, аузынан гүл төгіледі, жаман сөйлесе, аузынан жын төгіледі. | Добрый человек заговорит – будто цветы вокруг рассыпает, дурень рот откроет – поток грязи вливает. |
Jaqsy söilese, auzynan gül tögıledı, jaman söilese, auzynan jyn tögıledı.
|
© Татьяна Валяева, 2007–2024
|
Цвета текста на сайте
Telegram-канал «Казахский язык. Просто о сложном»
kaz-tili@yandex.kz
Гостевая книга
|
|
