41
|
Қарын дәмді болса, итке тастамас еді. | Если б требуха была вкусной, ее б собакам не давали. |
Qaryn dämdı bolsa, itke tastamas edı.
| |
Қолағашы мықты болса, киіз қазық жерге кірер. | Если крепкий молоток найдётся, и войлочный кол в землю вобьётся. |
Qolağaşy myqty bolsa, kiız qazyq jerge kırer.
| |
Қонағым, сен «ет» деме, мен «кет» демейін. | Гость, ты мясо не проси, я не скажу тебе «уходи». |
Qonağym, sen «et» deme, men «ket» demeiın.
| |
Өліспеген көріседі. | Не умрём - так встретимся. |
Ölıspegen körısedı.
| |
Сауатсыз молданың сәлдесі үлкен. | Если невежда мулла, то у него огромная чалма. |
Sauatsyz moldanyñ säldesı ülken.
| |
Ұрлық еткен жазасыз кетпес. | Если воруешь - наказания не минуешь. |
Ūrlyq etken jazasyz ketpes.
| |
Ағайының бай болса, асағаның май болар. | Если родня богата, масло будешь кушать. |
Ağaiynyñ bai bolsa, asağanyñ mai bolar.
| |
Түсі келгеннен түңілме. | Приличной внешности все доверяют. |
Tüsı kelgennen tüñılme.
| |
Алтынды тот баспайды. | Золото не ржавеет. |
Altyndy tot baspaidy.
| |
Аңшының кешіккеніне сүйін. | Если охотник запаздывает, радуйся (значит охота удачная). |
Añşynyñ keşıkkenıne süiın.
|
42
|
Бақсының емі өзіне қонбайды. | Знахарь сам заболеет и лекарства от болезни не имеет. |
Baqsynyñ emı özıne qonbaidy.
| |
Бермейтін нәрсе болмайды - сұрауын таппайды. | Если правильно просить, то всё можно получить. |
Bermeitın närse bolmaidy - sūrauyn tappaidy.
| |
Ажал айтпай келеді, қонақ күтпей келеді. | И смерть является внезапно, и гость является незвано. |
Ajal aitpai keledı, qonaq kütpei keledı.
| |
Азған денеге ауру үйір. | К истощенному организму все болезни привязываются. |
Azğan denege auru üiır.
| |
Есер баладан ерке бала жаман. | Избалованный ребёнок хуже дурака. |
Eser baladan erke bala jaman.
| |
Әжеме де барайын, бұзауымды қарайын. | И к бабушке пойду и за телёнком присмотрю. |
Äjeme de baraiyn, būzauymdy qaraiyn.
| |
Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық, ерте тұрған еркектің ырысы артық. | Если женщина рано встаёт, на одно дело больше успеет, джигит, если рано встаёт, на одно счастье больше найдёт. |
Erte tūrğan äieldıñ bır ısı artyq, erte tūrğan erkektıñ yrysy artyq.
| |
Жылауық болса да, баланың бары жақсы, бақырауық болса да, түйенің бары жақсы. | Иметь бы верблюжонка, пусть даже крикливого; иметь бы ребёнка, пусть даже плаксивого. |
Jylauyq bolsa da, balanyñ bary jaqsy, baqyrauyq bolsa da, tüienıñ bary jaqsy.
| |
Ит иесіне үрмес. | Собака на своего хозяина не лает. |
İt iesıne ürmes.
| |
Кезі келсе, күміс те күлге айналар. | И серебро со временем в пыль превращается. |
Kezı kelse, kümıs te külge ainalar.
|
43
|
Кілемге бергісіз алаша бар, ханға бергісіз қараша бар. | И дорожка лучше ковра бывает, и бедняк лучше хана бывает. |
Kılemge bergısız alaşa bar, hanğa bergısız qaraşa bar.
| |
Кісідегінің кілті аспанда. | Ключи от чужого сундука на небе хранятся. |
Kısıdegınıñ kıltı aspanda.
| |
Қабаған ит үрмей жүгіреді. | Коварная собака исподтишка нападает. |
Qabağan it ürmei jügıredı.
| |
Қалауын тапса, қар жанар. | И снег огнём запылает, если умелец зажечь пожелает. |
Qalauyn tapsa, qar janar.
| |
Қанша тұлпар болса да, жоқты қуып жете алмас. | И на самом быстром коне не догнать того, чего нет. |
Qanşa tūlpar bolsa da, joqty quyp jete almas.
| |
Қасқыр да қандасына қастық қылмайды. | И волк не пакостит своему приятелю. |
Qasqyr da qandasyna qastyq qylmaidy.
| |
Қасық тары ботқа болмас, ботқа болса да, жұртқа болмас. | Из ложки пшена каши не сварить, а если и сварить, всех не накормить. |
Qasyq tary botqa bolmas, botqa bolsa da, jūrtqa bolmas.
| |
Қойшы көп болса, қой арам өледі. | Когда много пастухов бывает овцы дохнуть начинают. |
Qoişy köp bolsa, qoi aram öledı.
| |
Иттің табаны қышыса, керуенге ереді. | Когда у собаки чешутся лапы, она бежит за караваном. |
İttıñ tabany qyşysa, keruenge eredı.
| |
Күріш арқасында күрмек су ішеді. | Когда рис поливается - и сорняк воды напивается. |
Kürış arqasynda kürmek su ışedı.
|
44
|
Өлімнен қорыққан өлімге жүгіреді. | Кто смерти боится, тот к смерти стремится. |
Ölımnen qoryqqan ölımge jügıredı.
| |
Кетпеннің басын бассаң, сабы маңдайына тиер. | На головку кетменя наступишь, по лбу черенком получишь. |
Ketpennıñ basyn bassañ, saby mañdaiyna tier.
| |
Кісі ақылымен бай болғанша, өз ақылыңмен жарлы бол. | Лучше быть нищим с умом своим, чем быть богатым с умом чужим. |
Kısı aqylymen bai bolğanşa, öz aqylyñmen jarly bol.
| |
Кісінің жырын жырлама, өз жырынды жырла. | Не пой чужую песню, пой свою. |
Kısınıñ jyryn jyrlama, öz jyryndy jyrla.
| |
Кішіні мақтап, үлкенді мін. | Маленького жеребёнка хвали, на большого коня садись. |
Kışını maqtap, ülkendı mın.
| |
Кішкене тас бас жарар. | Маленький камешек бывает, большую голову пробивает. |
Kışkene tas bas jarar.
| |
Көкек өз атын өзі шақырады. | Кукушка сама свое имя выдает. |
Kökek öz atyn özı şaqyrady.
| |
Көп сөйлейді залым би, аз сөйлейді әділ би. | Много говорит плохой судья, мало говорит справедливый судья. |
Köp söileidı zalym bi, az söileidı ädıl bi.
| |
Атадан жақсы ұл туса, елінің қамын жейді, атадан жаман ұл туса, елінің малын жейді. | Добрый сын народными заботами живёт, непутевый - народные труды проживёт. |
Atadan jaqsy ūl tusa, elınıñ qamyn jeidı, atadan jaman ūl tusa, elınıñ malyn jeidı.
| |
Ауылы жақын ит қасқырдан қорықпас. | Рядом аул когда, собака не боится волка. |
Auyly jaqyn it qasqyrdan qoryqpas.
|
45
|
Сойылды сілтей білмеген өзіне тигізер. | Кто с дубинкой обращаться не умеет, тот себя ею огреет. |
Soiyldy sıltei bılmegen özıne tigızer.
| |
Сұлу сұлу емес, сүйген сұлу. | Красива не красивая, красива любимая. |
Sūlu sūlu emes, süigen sūlu.
| |
Шай ішкен қымыз сұрамас. | Кто чай любит, тот кумыс просить не будет. |
Şai ışken qymyz sūramas.
| |
Ат иесіз болмас, қазан күйесіз болмас. | Лошадь не бывает без хозяина, казан не бывает без сажи. |
At iesız bolmas, qazan küiesız bolmas.
| |
Аттың бәрі тұлпар болмас, құстың бәрі сұңқар болмас. | Не всякий конь скакуном считается, не всякая птица за сокола принимается. |
Attyñ bärı tūlpar bolmas, qūstyñ bärı sūñqar bolmas.
| |
Түн иесі - шырақ, су иесі - мұрап. | Лампа - хозяин ночи, мираб - хозяин воды. |
Tün iesı - şyraq, su iesı - mūrap.
| |
Ұлықсыз жұрт - бассыз дене. | Народ без главы, что тело без головы. |
Ūlyqsyz jūrt - bassyz dene.
| |
Ұры бүлікке құмар, шыбын шірікке құмар. | Мухи вьются вокруг гнилья, где неурядицы, там много жулья. |
Ūry bülıkke qūmar, şybyn şırıkke qūmar.
| |
Аяғы кіші сүйгенін киеді, аяғы үлкен сыйғанын киеді. | Тот, у кого маленькие ноги одевает то, что нравится, тот, у кого большие ноги одевает лишь то, что подходит. |
Aiağy kışı süigenın kiedı, aiağy ülken syiğanyn kiedı.
| |
Шөбі жоқ деп, жерден түңілме, малы жоқ деп, ерден түңілме. | Не отступайся от земли, если и скудна она, не отступайся от джигита, если и беден он. |
Şöbı joq dep, jerden tüñılme, maly joq dep, erden tüñılme.
|
46
|
Ақтың ісін құдай жақтайды. | Праведное дело и Бог поддержит. |
Aqtyñ ısın qūdai jaqtaidy.
| |
Атың болмаса, аяғыңа жалын, аяғын болмаса, таяғыңа жалын. | Нет коня - на ноги свои полагайся, ногам тяжело - на палку опирайся. |
Atyñ bolmasa, aiağyña jalyn, aiağyn bolmasa, taiağyña jalyn.
| |
Аузы күйген үрлеп ішер. | Обжегшийся однажды, сначала подует, потом уже пьёт. |
Auzy küigen ürlep ışer.
| |
Әділ би халқы үшін, залым би құлқы үшін. | Справедливый хан о народе печётся, хан плохой за карман свой трясётся. |
Ädıl bi halqy üşın, zalym bi qūlqy üşın.
| |
Байлаулы ит үреген, байлаулы өгіз сүзеген. | Привязанная собака постоянно лает, привязанный бык сильно бодлив. |
Bailauly it üregen, bailauly ögız süzegen.
| |
Ауызбен айтқанды қолыңмен істе. | Обещанное устами, выполняй руками. |
Auyzben aitqandy qolyñmen ıste.
| |
Бір ит көріп үреді, бір ит еріп үреді. | Одна собака лает, когда чужих замечает, другая - с ней за компанию лает. |
Bır it körıp üredı, bır it erıp üredı.
| |
Гүрілдеп келген жаудан, күлімдеп келген қас жаман. | Один улыбающийся недруг, опаснее тысячи угрожающих врагов. |
Gürıldep kelgen jaudan, külımdep kelgen qas jaman.
| |
Дихан жауына тынады, балықшы дауылда тынады. | В дождь пахарь отдыхает, рыбак в бурю отдыхает. |
Dihan jauyna tynady, balyqşy dauylda tynady.
| |
Ескіге жаңа өлшеуіш, жаманға жақсы өлшеуіш. | По новому старое измеряют, по хорошему плохое определяют. |
Eskıge jaña ölşeuış, jamanğa jaqsy ölşeuış.
|
47
|
Әдепсіз үйге кірме, әкімсіз елде тұрма. | В злачный дом не заходи, в стране, где нет главы, не живи. |
Ädepsız üige kırme, äkımsız elde tūrma.
| |
Әлің барда еңбек ет, еңкейгенде емерсің. | Пока есть силы, трудись, будет на что тебе в старости жить. |
Älıñ barda eñbek et, eñkeigende emersıñ.
| |
Жағымпаз надан жаудан жаман. | Льстец опасней подлого врага. |
Jağympaz nadan jaudan jaman.
| |
Жақсыдан - шарапат, жаманнан - кесапат. | От хорошего человека всегда идёт добро, от плохого - зло. |
Jaqsydan - şarapat, jamannan - kesapat.
| |
Жаман ағайын бар болсаң, көре алмайды, жоқ болсаң, бере алмайды. | Плохая родня завидует тебе, а помочь не может в беде. |
Jaman ağaiyn bar bolsañ, köre almaidy, joq bolsañ, bere almaidy.
| |
Жаман жігіт қыз таңдайды, жаман етікші біз таңдайды. | Плохой джигит невест перебирает, плохой сапожник шило перебирает. |
Jaman jıgıt qyz tañdaidy, jaman etıkşı bız tañdaidy.
| |
Жаман қойшы жайлауын бір күн жейді, жақсы койшы жайлауын мың күн жейді. | Плохому чабану джайлау на один день хватает, хорошему - на тысячу дней хватает. |
Jaman qoişy jailauyn bır kün jeidı, jaqsy koişy jailauyn myñ kün jeidı.
| |
Жамандық көрмей, жақсылық болмас. | Нет худа без добра. |
Jamandyq körmei, jaqsylyq bolmas.
| |
Көлеңкеге қарап көйлек пішпес болар. | Одежду не по тени кроят. |
Köleñkege qarap köilek pışpes bolar.
| |
Қайғыдан бойың азар, мылжыңнан ойың азар. | От грусти тело худеет, от многословия мозги худеют. |
Qaiğydan boiyñ azar, myljyñnan oiyñ azar.
|
48
|
Қой үріккен жағына беттемейді. | Овца не пойдёт туда, где её напугали. |
Qoi ürıkken jağyna bettemeidı.
| |
Қойға өзінен басқаның бәрі жау. | Овце все враги, кроме себя самой. |
Qoiğa özınen basqanyñ bärı jau.
| |
Қонағын сүймеген баласын ұрады, я үйін сыпырады. | ри госте детей бить или пол подметать - к гостю неуважение проявлять. |
Qonağyn süimegen balasyn ūrady, ia üiın sypyrady.
| |
Қонақтың орны - төрде. | Место гостя - на почётном месте. |
Qonaqtyñ orny - törde.
| |
Қорқак ит үреген. | Трусливая собака лает громче всех. |
Qorqak it üregen.
| |
Қыс азығын жаз жина. | Пищу на зиму летом готовь. |
Qys azyğyn jaz jina.
| |
Бір күнгі ұрыстың қырық күндік қырсығы бар. | От однодневного спора сорокадневное бедствие. |
Bır küngı ūrystyñ qyryq kündık qyrsyğy bar.
| |
Бір мал иесіне пайда келтіреді, бір мал иесін өлтіреді. | Один скот хозяину богатство принесёт, другой скот хозяина убьёт. |
Bır mal iesıne paida keltıredı, bır mal iesın öltıredı.
| |
Мешкей деген жақсы ат емес. | Обжора - прозвище не из лучших. |
Meşkei degen jaqsy at emes.
| |
Жүйрік тоқтығын білдірмес, жомарт жоқтығын білдірмес. | Скакун сытость не покажет, щедрый о нищете своей не скажет. |
Jüirık toqtyğyn bıldırmes, jomart joqtyğyn bıldırmes.
|
© Татьяна Валяева, 2007–2025
|
